Κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (World Food Day), που καθιερώθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), μας υπενθυμίζει την ανάγκη για συλλογική δράση.
Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής 2025: Χέρι-χέρι για καλύτερα τρόφιμα και ένα καλύτερο μέλλον
Το 2025, ο εορτασμός συμπίπτει με την 80ή επέτειο του FAO και φέρει το μήνυμα: «Χέρι-χέρι για καλύτερα τρόφιμα και ένα καλύτερο μέλλον». Το κάλεσμα αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας για τη μετατροπή των αγροδιατροφικών μας συστημάτων, ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση σε ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα για όλους.
Ωστόσο, η φετινή ημέρα έρχεται να αναδείξει με τον πιο οδυνηρό τρόπο έναν παγκόσμιο παραλογισμό, ένα οξύμωρο σχήμα που θέτει σε κίνδυνο την υγεία και το μέλλον του πλανήτη: την «διπλή επιβάρυνση» της παγκόσμιας διατροφής.
Το Παγκόσμιο Οξύμωρο: Πείνα και Παχυσαρκία – Η «Διπλή Επιβάρυνση»
Ζούμε στην εποχή της υπεραφθονίας, όπου η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων είναι θεωρητικά αρκετή για να θρέψει κάθε άνθρωπο στον πλανήτη. Και όμως, η πραγματικότητα είναι τραγικά διχασμένη:
· Η Πλευρά της Στέρησης: Ενώ η πείνα έχει παρουσιάσει μία μικρή μείωση σε ορισμένες περιοχές, περίπου 700 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως αντιμετώπιζαν χρόνιο υποσιτισμό το 2024 (Έκθεση SOFI 2025). Η κλιματική κρίση, οι συγκρούσεις και η οικονομική αστάθεια συνεχίζουν να οδηγούν εκατοντάδες εκατομμύρια σε οξεία επισιτιστική ανασφάλεια. Ταυτόχρονα, παιδιά πεθαίνουν από την πείνα σε περιοχές που μαστίζονται από συγκρούσεις και φτώχεια.
· Η Πλευρά της Υπερβολής: Για πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ιστορία, ο αριθμός των παιδιών σχολικής ηλικίας και των εφήβων (5-19 ετών) που πάσχουν από παχυσαρκία ξεπέρασε τον αριθμό εκείνων που είναι λιποβαρή παγκοσμίως, σύμφωνα με έκθεση της UNICEF (Σεπτέμβριος 2025). Η παχυσαρκία ενηλίκων έχει επίσης αυξηθεί, φτάνοντας περίπου το 15,8% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2022 (SOFI 2025), οδηγώντας σε μία σειρά από χρόνια νοσήματα όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά και ορισμένες μορφές καρκίνου.
Αυτή η δυσαναλογία εντείνεται από ένα ακόμη μεγαλύτερο σκάνδαλο: την τεράστια σπατάλη τροφίμων. Ενώ εκατομμύρια τόνοι τροφίμων πετιούνται, αφήνοντας πίσω τους ένα αποτύπωμα ρύπανσης και πόρων, η πρόσβαση σε θρεπτική τροφή παραμένει ένα άπιαστο όνειρο για τον φτωχότερο μισό του πλανήτη.
Ο κρυφός κίνδυνος: Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPF)
Η άνοδος της παχυσαρκίας και των σχετιζόμενων νοσημάτων συνδέεται άμεσα με την επικράτηση των Υπερεπεξεργασμένων Τροφίμων (Ultra-Processed Foods – UPF) στη σύγχρονη διατροφή, ειδικά στις υψηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες.
Τα UPF είναι βιομηχανικά σκευάσματα που περιέχουν συστατικά που δεν χρησιμοποιούνται συνήθως στο σπίτι (όπως υδρογονωμένα έλαια, σιρόπι γλυκόζης-φρουκτόζης και πρόσθετα) και έχουν σχεδιαστεί για να είναι εξαιρετικά εύγευστα, φθηνά, βολικά και να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής. Μας χορταίνουν θερμιδικά, αλλά μας αρρωσταίνουν θρεπτικά…
Ο Dr. Chris van Tulleken, ιατρός και συγγραφέας του βιβλίου «Ultra-Processed People», δηλώνει κατηγορηματικά: «Δεν είναι τρόφιμο. Είναι μια βιομηχανικά παραγόμενη βρώσιμη ουσία. Είναι η υπερ-επεξεργασία, και όχι η θρεπτική τους περιεκτικότητα (ζάχαρη, αλάτι, λιπαρά), που αποτελεί το πρόβλημα, καθώς επηρεάζει άμεσα το σύστημα κορεσμού μας και μας ωθεί στην υπερκατανάλωση».
Η κατανάλωση UPF έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο:
· Παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2
· Καρδιαγγειακών νοσημάτων
· Διαταραχών του εντέρου και του μικροβιώματος
· Κατάθλιψης και άνοιας.
Διατροφή και Υγεία: Μία Αδιαπραγμάτευτη Σχέση
Η διατροφή δεν είναι απλώς η πρόσληψη θερμίδων. Είναι η θεμελιώδης σχέση μας με το περιβάλλον, την κοινωνία και το σώμα μας. Υγιεινή διατροφή σημαίνει πρόσβαση σε:
- Ασφαλή Τρόφιμα: Χωρίς παθογόνους μικροοργανισμούς ή επιβλαβείς χημικές ουσίες.
- Θρεπτικά Τρόφιμα: Πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες (ολόκληρες και ελάχιστα επεξεργασμένες τροφές).
- Ισότιμη Πρόσβαση: Να είναι οικονομικά προσιτά σε όλους.
Όπως επισημαίνει ο διακεκριμένος καθηγητής Διατροφής στην Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, Dr. Walter Willett: «Η διατροφή είναι το πιο σημαντικό μέσο για την προώθηση της υγείας. Χωρίς μια υγιεινή διατροφή, ακόμα και η καλύτερη ιατρική περίθαλψη έχει περιορισμένη επίδραση».
Το κάλεσμα του 2025: Μετασχηματισμός και Συνεργασία
Το φετινό μήνυμα του FAO, «Χέρι-χέρι για καλύτερα τρόφιμα και ένα καλύτερο μέλλον», δεν είναι απλώς ένα σύνθημα. Είναι έκκληση για δράση σε όλα τα επίπεδα:
· Κυβερνήσεις: Να επενδύσουν στην Αγρο-οικολογία, σε βιώσιμες πρακτικές παραγωγής και σε πολιτικές που καθιστούν τα υγιεινά, ολόκληρα τρόφιμα πιο προσιτά και τα UPF λιγότερο ελκυστικά (π.χ. μέσω φορολογίας).
· Βιομηχανία Τροφίμων: Να στραφεί στην παραγωγή θρεπτικών και βιώσιμων προϊόντων, μειώνοντας τη χρήση εξαιρετικά επεξεργασμένων συστατικών και πρόσθετων.
· Καταναλωτές: Να κάνουμε συνειδητές επιλογές. Να επιλέγουμε ολόκληρα, τοπικά και εποχικά προϊόντα, να μειώνουμε τη σπατάλη τροφίμων και να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας για το τι πραγματικά σημαίνει «τροφή».
Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής 2025 μας καλεί να δράσουμε ενάντια στον παραλογισμό της εποχής μας. Η αντιμετώπιση της πείνας και της παχυσαρκίας απαιτεί ένα ενιαίο, βιώσιμο αγροδιατροφικό σύστημα, όπου η υγεία του πλανήτη και η υγεία του ανθρώπου θα είναι αλληλένδετες. Είναι ώρα να πιάσουμε το χέρι – του διπλανού μας που λιμοκτονεί, του πλανήτη που υποφέρει, και του εαυτού μας που αρρωσταίνει!
