Τι ωθεί κάποιον να συνεχίζει να καταναλώνει αλκοόλ, ακόμη κι όταν αυτό βλάπτει την υγεία, τις σχέσεις και την ψυχική του ισορροπία; Μια νέα έρευνα από το Scripps Research ρίχνει φως σε αυτό το διαχρονικό ερώτημα, αποκαλύπτοντας τον καθοριστικό ρόλο μιας μικρής περιοχής του μεσαίου εγκεφάλου στη διατήρηση της εξάρτησης από το αλκοόλ.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Biological Psychiatry Global Open Science στις 5 Αυγούστου 2025, εστιάζει στον παρακοιλιακό πυρήνα του θαλάμου (PVT) σε αρουραίους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι αρουραίοι μάθαιναν να συνδέουν την κατανάλωση αλκοόλ με την ανακούφιση των συμπτωμάτων στέρησης, αυτή η περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιούνταν έντονα, οδηγώντας σε συμπεριφορά υποτροπής.
Η ανακάλυψη αυτή φωτίζει έναν από τους βασικούς μηχανισμούς του εθισμού (το πόσιμο όχι για ευχαρίστηση, αλλά για την αποφυγή του πόνου) και θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για διαταραχές χρήσης ουσιών (SUDs) και αγχώδεις διαταραχές.
Η ανακούφιση που συντηρεί τον εθισμό
«Αυτό που κάνει τον εθισμό τόσο δύσκολο να ξεπεραστεί είναι ότι οι άνθρωποι δεν επιδιώκουν απλώς την ευφορία», εξηγεί ο Friedbert Weiss, καθηγητής νευροεπιστήμης και κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Προσπαθούν να απαλλαγούν από αρνητικές καταστάσεις, όπως το άγχος και το στρες της απόσυρσης. Η μελέτη μας δείχνει ποια εγκεφαλικά συστήματα παγιώνουν αυτή τη μάθηση και γιατί η υποτροπή είναι τόσο επίμονη». Η συν-συγγραφέας Hermina Nedelescu προσθέτει ότι η ίδια περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιήθηκε σε κάθε αρουραίο που είχε βιώσει αποχή. «Αυτό δείχνει ποια κυκλώματα κινητοποιούνται όταν ο εγκέφαλος συνδέει το αλκοόλ με την ανακούφιση από το άγχος, μια σύνδεση που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που προσεγγίζουμε την υποτροπή».
Η εξάρτηση από το αλκοόλ αφορά περίπου 14,5 εκατομμύρια ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες και χαρακτηρίζεται από κύκλους κατανάλωσης, αποχής και υποτροπής.
Σε προηγούμενες έρευνες, οι Weiss και Nedelescu είχαν δείξει ότι οι αρουραίοι μαθαίνουν να πίνουν αρχικά για την ευχαρίστηση, αλλά όσο περνούν από κύκλους αποχής, η συμπεριφορά τους ενισχύεται από την ανακούφιση της δυσφορίας που προκαλεί η στέρηση. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως αρνητική ενίσχυση, καθιστά τον εθισμό πιο ανθεκτικό και δύσκολο να σπάσει.
«Όταν ο εγκέφαλος συνδέει συγκεκριμένα περιβαλλοντικά ερεθίσματα με την ανακούφιση, η επιθυμία για αλκοόλ γίνεται σχεδόν ανεξέλεγκτη», σημειώνει ο Weiss. «Οι αρουραίοι συνέχιζαν να αναζητούν αλκοόλ ακόμη κι όταν γνώριζαν ότι θα τιμωρηθούν, μια συμπεριφορά χαρακτηριστική της εξάρτησης».
Στη νέα φάση της μελέτης, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν προηγμένες τεχνικές απεικόνισης για να εντοπίσουν ποια εγκεφαλικά κυκλώματα ενεργοποιούνται όταν τα ζώα βιώνουν ερεθίσματα που σχετίζονται με το αλκοόλ. Ανάμεσα σε πολλές περιοχές, μόνο η PVT έδειξε συστηματικά αυξημένη δραστηριότητα στα ζώα που είχαν βιώσει αποχή, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο της στο άγχος και την ανακούφιση.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα ευρήματα επεκτείνονται και σε άλλες μορφές εξάρτησης ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές. Η παρόρμηση να δράσουμε για να ξεφύγουμε από μια δυσάρεστη ψυχική κατάσταση είναι κοινός μηχανισμός σε διαταραχές άγχους, φοβικές αντιδράσεις ή τραυματικές εμπειρίες. Μελλοντικές έρευνες θα εξετάσουν τις χημικές ουσίες που απελευθερώνονται στο PVT κατά τη διαδικασία αυτή, με στόχο την ανάπτυξη φαρμάκων που θα μπορούσαν να «σπάσουν» αυτόν τον κύκλο.
Πηγή: Cibum
