Πώς οι επαναλαμβανόμενες μεταγγίσεις αίματος μπορεί να επηρεάσουν τη γυναικεία γονιμότητα; Οι αιτίες, οι ορμονικές επιπτώσεις και τι προτείνουν οι ειδικοί.
Η γονιμότητα είναι ένα ευαίσθητο και πολυπαραγοντικό ζήτημα που απασχολεί όλο και περισσότερες γυναίκες και ζευγάρια παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι περίπου το 10% με 15% των ζευγαριών αντιμετωπίζουν κάποια μορφή δυσκολίας στη σύλληψη. Ανάμεσα στους λιγότερο γνωστούς αλλά σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη φυσική αναπαραγωγική ικανότητα, βρίσκονται οι συχνές μεταγγίσεις αίματος — μια θεραπευτική διαδικασία σωτήρια για πολλές ασθενείς, που όμως ενέχει συγκεκριμένους αναπαραγωγικούς κινδύνους.
Οι «παρενέργειες» της μετάγγισης: Τι συμβαίνει στον οργανισμό
Όπως εξηγεί ο μαιευτήρας-γυναικολόγος κ. Ευάγγελος Γκικόντες, κάθε μετάγγιση ερυθρών αιμοσφαιρίων φέρει τον κίνδυνο της αλλοανοσοποίησης (alloimmunization). Πρόκειται για την παραγωγή αντισωμάτων εναντίον ερυθροκυτταρικών αντιγόνων που ο οργανισμός του λήπτη αναγνωρίζει ως ξένα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές τόσο στη διαδικασία της μετάγγισης όσο και στη μελλοντική εγκυμοσύνη.
Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, η αλλοανοσοποίηση από μεταγγίσεις μπορεί να προκαλέσει την παραγωγή αντισωμάτων κατά του συστήματος Rh ή άλλων αντιγονικών ομάδων, όπως το Kell. Αν κατά την εγκυμοσύνη το έμβρυο φέρει αντίστοιχα αντιγόνα, αυτά τα μητρικά αντισώματα μπορούν να επιτεθούν στα ερυθρά του εμβρύου, οδηγώντας σε αιμολυτική νόσο του νεογνού (HDFN) — μια επικίνδυνη κατάσταση που απειλεί την κύηση και την υγεία του βρέφους.
Ο σίδηρος που συσσωρεύεται και μπλοκάρει τις ορμόνες
Ένας δεύτερος μηχανισμός που συνδέει τις μεταγγίσεις με τη γυναικεία υπογονιμότητα είναι η συσσώρευση σιδήρου (iron overload) στον οργανισμό. Σε γυναίκες που χρειάζονται τακτικές μεταγγίσεις, όπως οι ασθενείς με μεσογειακή αναιμία (β-θαλασσαιμία), η περίσσεια σιδήρου μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον υποθάλαμο και την υπόφυση, περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την παραγωγή των ορμονών της αναπαραγωγής (GnRH, LH, FSH).
Αυτή η ορμονική διαταραχή ονομάζεται υπογοναδισμός και μπορεί να προκαλέσει διαταραχές της ωορρηξίας, όπως ανωοθυλακιορρηξία και αμηνόρροια (διακοπή της εμμήνου ρύσεως), μειώνοντας αισθητά τις πιθανότητες σύλληψης.
Πώς μπορούν να προστατευτούν οι γυναίκες που μεταγγίζονται συχνά
Οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν βελτιώσει αισθητά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των γυναικών με αιματολογικές παθήσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Γκικόντε, η αναπαραγωγική φροντίδα πρέπει να ενσωματώνει συγκεκριμένα βήματα προετοιμασίας:
Ορμονικός έλεγχος (μέτρηση FSH, LH, οιστραδιόλης)
Αξιολόγηση της θυρεοειδικής, ηπατικής και καρδιακής λειτουργίας
Χορήγηση ορμονικής υποστήριξης, όταν ενδείκνυται, για την τόνωση της ωορρηξίας (π.χ. ενέσιμες θεραπείες με FSH/LH)
Σωστή διαχείριση του σιδήρου μέσω θεραπείας χήλωσης (chelation therapy), ώστε να μειωθούν οι βλάβες στον ενδοκρινικό άξονα
Οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες με μεσογειακή αναιμία που λαμβάνουν συστηματική θεραπεία με χηλικούς παράγοντες και παρακολουθούνται στενά έχουν σημαντικά αυξημένες πιθανότητες να συλλάβουν φυσιολογικά. Το ποσοστό επιτυχούς κύησης σε καλά ρυθμισμένες περιπτώσεις φτάνει το 70%, ενώ πέφτει κάτω από 40% σε γυναίκες με ανεπαρκή έλεγχο του σιδήρου.
Κρυφές επιδράσεις των μεταγγίσεων στις υγιείς γυναίκες
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και σε γυναίκες χωρίς χρόνια νόσο ή γνωστό πρόβλημα γονιμότητας, οι μεταγγίσεις αίματος ενδέχεται να προκαλέσουν παραγωγή αντι-HLA αντισωμάτων, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την εμφύτευση του εμβρύου, καθυστερώντας τη σύλληψη. Αυτό δείχνει ότι ακόμη και μια «αθώα» μετάγγιση, αν δεν είναι απολύτως αναγκαία ή δεν γίνεται με προσοχή, μπορεί να έχει συνέπειες στο αναπαραγωγικό σύστημα.
Προς μια ολιστική προσέγγιση για τη γονιμότητα
Όπως υπογραμμίζει ο κ. Γκικόντες, το ζήτημα της υπογονιμότητας σε γυναίκες που μεταγγίζονται συχνά απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση:
Έγκαιρη ανίχνευση των αλλοαντισωμάτων
Συστηματική αποσιδήρωση
Παρακολούθηση των ορμονικών δεικτών
Συνεργασία αιματολόγων και γυναικολόγων
Εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, προσαρμοσμένες στις ανάγκες αυτής της ιδιαίτερης ομάδας γυναικών
«Οι μεταγγίσεις αποτελούν αναγκαίο μέρος της θεραπείας για πολλές ασθενείς, αλλά δεν πρέπει να υποτιμάται η επίδρασή τους στη γονιμότητα. Με σωστό σχεδιασμό, έγκαιρη πρόληψη και εξειδικευμένη υποστήριξη, η μητρότητα παραμένει απόλυτα εφικτός στόχος για τις γυναίκες με χρόνια αιματολογικά νοσήματα», καταλήγει ο κ. Γκικόντες.
