Φανταστείτε να προσπαθείτε να κοιμηθείτε, αλλά κάτι να σας κρατάει ξύπνιους. Όχι, δεν είναι απαραίτητα το άγχος ή η υπερβολική καφεΐνη. Νέα έρευνα φέρνει στο φως μια ανησυχητική σύνδεση: οι χημικές ουσίες των καθημερινών πλαστικών μπορεί να διαταράσσουν τον ύπνο μας με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του καφέ, αποσυντονίζοντας το βιολογικό μας ρολόι.
Η συγκεκριμένη in vitro μελέτη, δηλαδή σε ανθρώπινα κύτταρα στο εργαστήριο, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Environmental International, ρίχνει φως σε έναν κρυφό κίνδυνο που ελλοχεύει σε πολλά από τα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε καθημερινά.
Πώς τα πλαστικά επηρεάζουν τον ύπνο μας
Οι ερευνητές εξέτασαν χημικές ουσίες που εξήχθησαν από κοινά πλαστικά, όπως σωλήνες ιατρικής χρήσης από PVC και μπουκάλια νερού από πολυουρεθάνη (παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούν οι αθλητές). Αυτά τα υλικά, όμως, βρίσκονται παντού γύρω μας: σε παιδικά παιχνίδια, συσκευασίες τροφίμων, ακόμα και στα έπιπλα του σπιτιού μας.
Τα ευρήματα είναι πρωτοποριακά: αποκαλύπτουν για πρώτη φορά πώς οι χημικές αυτές ουσίες ανατρέπουν τα κυτταρικά σήματα που ρυθμίζουν το εσωτερικό μας ρολόι, προκαλώντας μια απόκλιση έως και 17 λεπτά.
Ο Martin Wagner, συν-συγγραφέας της μελέτης και ειδικός στις χημικές ουσίες των πλαστικών από το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας, τονίζει τη σημασία του εσωτερικού μας ρολογιού για τη συνολική μας υγεία και φυσιολογία. «Αυτή η μελέτη προστίθεται στον αυξανόμενο όγκο στοιχείων ότι τα πλαστικά περιέχουν ενώσεις που προκαλούν ένα ευρύ φάσμα τοξικών επιδράσεων», αναφέρει. Το μήνυμα είναι σαφές: «Μια θεμελιώδης αλλαγή στον σχεδιασμό και την παραγωγή πλαστικών είναι απαραίτητη για να είναι ασφαλής η χρήση τους».
Η Σύνδεση με τον κιρκάδιο ρυθμό και την καφεΐνη
Ο κιρκάδιος ρυθμός είναι ουσιαστικά το βιολογικό μας ρολόι που ελέγχει την εγρήγορση και την κόπωση σε σχέση με το φως και το σκοτάδι. Διαταραχές σε αυτόν τον ρυθμό έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, άνοιας και καρδιαγγειακών παθήσεων, μεταξύ άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας.
Η έρευνα για την τοξικότητα των πλαστικών συχνά εστιάζει στις επιπτώσεις στο ορμονικό σύστημα. Ωστόσο, η παρούσα μελέτη εξετάζει έναν διαφορετικό βιολογικό μηχανισμό: τον υποδοχέα αδενοσίνης. Αυτός ο υποδοχέας είναι κεντρικός στον κυτταρικό έλεγχο του εσωτερικού ρολογιού και μεταδίδει σήματα που ρυθμίζουν τον κιρκάδιο ρυθμό.
Εδώ έρχεται η εντυπωσιακή αναλογία με την καφεΐνη:
Η καφεΐνη απενεργοποιεί τον υποδοχέα αδενοσίνης, αυξάνοντας τον κιρκάδιο ρυθμό και κρατώντας μας ξύπνιους.
Οι χημικές ουσίες των πλαστικών αντιθέτως, ενεργοποιούν τον υποδοχέα αδενοσίνης, αλλά παράγουν ένα παρόμοιο αποτέλεσμα που μας κρατά ξύπνιους, καθυστερώντας τις φυσικές φυσιολογικές διεργασίες του σώματος. Όπως εξηγεί ο Wagner, ο υποδοχέας στον εγκέφαλο «στέλνει σήματα στο σώμα που λένε ‘ο ήλιος ανατέλλει – ας ξεκινήσουμε τη μέρα’». Όταν, όμως, ενεργοποιείται από τις χημικές ουσίες, αυτό το μήνυμα μπορεί να καθυστερήσει.
Ενώ οι χημικές ουσίες των πλαστικών δεν είναι τόσο ισχυρές όσο η καφεΐνη, η επίδρασή τους στις κυτταρικές διεργασίες εκδηλώνεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι οι επιπτώσεις των πλαστικών στις ορμόνες.
Τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας;
Αν και το ακριβές εύρος των επιπτώσεων στο ανθρώπινο σώμα παραμένει ασαφές, ο Wagner δηλώνει ότι «μάλλον δεν είναι καλό». Παρόλο που 17 λεπτά μπορεί να ακούγονται λίγα, «είναι ένα τόσο αυστηρά ελεγχόμενο ρολόι που πρόκειται για μια σημαντική μετατόπιση», προσθέτει.
Το επόμενο βήμα της έρευνας θα περιλαμβάνει τη μελέτη των επιδράσεων αυτών των χημικών ουσιών σε ζωντανούς οργανισμούς, όπως τα ψάρια ζέβρα, τα οποία έχουν παρόμοιες φυσιολογικές διεργασίες με τους ανθρώπους. Επίσης, η μελλοντική έρευνα θα εστιάσει στον εντοπισμό των συγκεκριμένων χημικών ουσιών εντός των πλαστικών και του PVC που επηρεάζουν τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι το PVC μπορεί να περιέχει έως και 8.000 χημικές ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι απρόβλεπτα παραπροϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας.
Ο Wagner ελπίζει ότι τα ευρήματα αυτών των μελετών θα ασκήσουν πίεση στους νομοθέτες για τη θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών και θα πείσουν τη βιομηχανία να αφαιρέσει αυτές τις επιβλαβείς χημικές ουσίες από τα πλαστικά.
Μέχρι τότε, η ευαισθητοποίηση και η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων (όπως η χρήση περισσότερων γυάλινων σκευών), ίσως, είναι ένα πρώτο βήμα προς έναν πιο υγιή και ξεκούραστο ύπνο.
Περισσότερα δεδομένα για την έρευνα είναι διαθέσιμα εδώ
