Οι αριθμοί σοκάρουν, οι ειδικοί προειδοποιούν και οι άνδρες… σιωπούν. Τι φταίει τελικά για την πτώση της ανδρικής γονιμότητας και πώς μπορεί να ανατραπεί η ανησυχητική τάση;

Η ανδρική γονιμότητα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και η επιστήμη εκπέμπει σήμα κινδύνου. Μέσα σε πέντε δεκαετίες, η ποιότητα του σπέρματος έχει μειωθεί δραματικά παγκοσμίως, ενώ ο αριθμός των ανδρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα τεκνοποίησης αυξάνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς.

Πίσω από τους αριθμούς, ωστόσο, κρύβεται μια πιο σύνθετη ιστορία. Αυτή που φέρνει μαζί της κοινωνικά ταμπού, προσωπική θλίψη, ψυχολογική φθορά – και πολλές φορές, σιωπή.

Η αθέατη πλευρά της υπογονιμότητας

«Η ανδρική υπογονιμότητα ευθύνεται για περίπου το 50% των περιπτώσεων δυσκολίας σύλληψης σε ένα ζευγάρι. Παρ’ όλα αυτά, μιλάμε πολύ λιγότερο γι’ αυτή, σε σύγκριση με τη γυναικεία», επισημαίνει ο Χειρουργός Ανδρολόγος – Ουρολόγος, Δρ. Αναστάσιος Λιβάνιος.

«Τα πολιτιστικά στερεότυπα και ο φόβος του στιγματισμού ωθούν πολλούς άνδρες στη σιωπή. Πολλοί δεν αποκαλύπτουν καν στους κοντινούς τους ανθρώπους το πρόβλημα, πόσο μάλλον να αναζητήσουν έγκαιρα ιατρική βοήθεια», προσθέτει.

Αυτό που κάνει το πρόβλημα πιο περίπλοκο είναι οι πολλαπλές του διαστάσεις – οργανικές, ψυχολογικές και κοινωνικές. Η διάγνωση της υπογονιμότητας μπορεί να προκαλέσει σοκ, αίσθημα ανεπάρκειας και μακροχρόνια ψυχική επιβάρυνση, επηρεάζοντας ακόμη και τις σχέσεις του ζευγαριού.

Οι αριθμοί που μιλούν

Σύμφωνα με επιστημονική ανασκόπηση στο Human Reproduction Update, μεταξύ 1973 και 2018, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων μειώθηκε από 104 σε 49 εκατομμύρια/ml – με ετήσιο ρυθμό μείωσης 1,2%. Μετά το 2000, η πτώση επιταχύνθηκε σε πάνω από 2,6% ετησίως. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, αν η τάση συνεχιστεί, σε μερικές δεκαετίες ίσως να μην είναι εφικτή η φυσική αναπαραγωγή χωρίς ιατρική υποβοήθηση.

Τι φταίει;

Η μείωση της ανδρικής γονιμότητας δεν είναι αποτέλεσμα μιας μόνο αιτίας. Είναι το αποτέλεσμα μιας «σύμπραξης» βιολογικών, περιβαλλοντικών και συμπεριφορικών παραγόντων.

Σύμφωνα με τον Δρ. Λιβάνιο, «η ποιότητα του σπέρματος συνδέεται άμεσα με τον τρόπο ζωής, τη διατροφή, την έκθεση σε τοξικές ουσίες, αλλά και με οργανικά προβλήματα όπως οι συγγενείς ανωμαλίες και ο καρκίνος των όρχεων».

Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος –με τη ρύπανση, τα φυτοφάρμακα και τα βαρέα μέταλλα– ενοχοποιείται ολοένα και περισσότερο, ενώ πρόσφατες έρευνες εντοπίζουν ακόμα και μικροπλαστικά στους ανθρώπινους όρχεις, ανοίγοντας νέα ερωτήματα για τις επιπτώσεις τους στην αναπαραγωγική ικανότητα.

Η καθημερινότητα που σκοτώνει… το σπέρμα

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής αποδεικνύεται τοξικός για την ανδρική γονιμότητα:

Η κακή διατροφή και η παχυσαρκία οδηγούν σε μείωση της ποιότητας και της κινητικότητας του σπέρματος. Όπως σημειώνει ο ειδικός, η παχυσαρκία επηρεάζει ακόμη και τη μοριακή δομή των γεννητικών κυττάρων, με πιθανές επιπτώσεις και στους απογόνους.

Το κάπνισμα και το αλκοόλ έχουν αποδεδειγμένα αρνητικές επιδράσεις στη μορφολογία, την ποσότητα και τη λειτουργικότητα του σπέρματος.

Το άγχος, η έλλειψη άσκησης και η καθιστική ζωή επιβαρύνουν επιπλέον το ήδη πιεσμένο αναπαραγωγικό σύστημα.

Το ανησυχητικό, σύμφωνα με τον Δρ. Λιβάνιο, είναι ότι «οι περισσότεροι άνδρες αγνοούν ότι η καθημερινότητά τους επηρεάζει τόσο βαθιά τη γονιμότητά τους. Δεν γνωρίζουν πώς να προστατευθούν, ούτε τι να αλλάξουν».

Υπάρχει λύση;

Η απάντηση είναι «ναι» – αρκεί να ξεκινήσει έγκαιρα. «Υπάρχουν θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν, ειδικά όταν η αιτία είναι ορμονική, ανατομική ή σχετίζεται με σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Η τεχνολογία προσφέρει λύσεις, ακόμη και σε περιπτώσεις ήπιας υπογονιμότητας, μέσω τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως οι μέθοδοι GIFT και ZIFT», εξηγεί ο Δρ. Λιβάνιος και προσθέτει χαρακτηριστικά: «Το σπερματοζωάριο είναι ένα μικροσκοπικό θαύμα. Αξίζει να το προστατεύσουμε».

Πότε πρέπει να επισκεφθεί ένας άνδρας τον ειδικό;

Η έγκαιρη διάγνωση είναι το «κλειδί» για την αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας. Ο Δρ. Λιβάνιος συμβουλεύει τους άνδρες να μην περιμένουν όταν υπάρχουν ενδείξεις προβλήματος. «Αν ένα ζευγάρι προσπαθεί για πάνω από 12 μήνες να συλλάβει χωρίς επιτυχία – ή 6 μήνες εάν η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών – τότε και οι δύο σύντροφοι πρέπει να ελεγχθούν. Όμως υπάρχουν και άλλα “σήματα” που δεν πρέπει να αγνοούνται: προβλήματα στύσης ή εκσπερμάτισης, πόνος ή πρήξιμο στους όρχεις, ιστορικό κακώσεων ή εγχειρήσεων στο όσχεο, ακόμη και χρόνιος καθιστικός τρόπος ζωής ή έντονο άγχος».

Η προληπτική επίσκεψη σε έναν ανδρολόγο – ουρολόγο μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο στη γονιμότητα αλλά και στην έγκαιρη ανίχνευση προβλημάτων που επηρεάζουν τη συνολική ανδρική υγεία.