Η διαταραχή συσσώρευσης επηρεάζει περίπου 1 στους 40 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και οι περισσότεροι έχουμε κάποια αγαπημένα αντικείμενα που δυσκολευόμαστε να αποχωριστούμε, όσοι πάσχουν από αυτή τη διαταραχή νιώθουν την ανάγκη να κρατούν σχεδόν όλα τα υπάρχοντά τους.
Αυτό οδηγεί σε υπερβολικά γεμάτους χώρους, μειώνοντας την ποιότητα ζωής και θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια λόγω αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς, μούχλας, προσβολής από τρωκτικά ή τραυματισμού. «Άτομα με διαταραχή συσσώρευσης έχουν χάσει ακόμη και τη ζωή τους όταν αντικείμενα κατέρρευσαν πάνω τους», τονίζει ο Brad Schmidt, καθηγητής ψυχολογίας στο Florida State University.
Παρά τις υπάρχουσες θεραπείες, οι ειδικοί επισημαίνουν πως χρειάζονται νέες προσεγγίσεις. Τώρα, επιστήμονες του Stanford University εξετάζουν μια πρωτοποριακή μέθοδο που χρησιμοποιεί την τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας για να βοηθήσει τα άτομα με διαταραχή συσσώρευσης να βιώσουν τα οφέλη της εκκαθάρισης.
«Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που επιτρέπει σε ασθενείς να εξασκηθούν στο να αποχωρίζονται πολύτιμα αντικείμενα μέσα σε προσομοιώσεις του ίδιου τους του σπιτιού», εξηγεί η Carolyn Rodriguez, καθηγήτρια ψυχιατρικής στη Ιατρική Σχολή του Stanford και επικεφαλής της έρευνας.
Ελπιδοφόρα αποτελέσματα από τη νέα θεραπεία
Η πιλοτική μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Psychiatric Research, δείχνει ότι η θεραπεία με χρήση headset εικονικής πραγματικότητας και χειριστηρίων βοηθά τα άτομα με διαταραχή συσσώρευσης να εξασκηθούν στο να αποχωρίζονται αντικείμενα μέσω προσομοίωσης του σπιτιού τους, πριν επιχειρήσουν το ίδιο στην πραγματικότητα. «Γνωρίζουμε ότι το βασικό πρόβλημα της διαταραχής είναι η προσκόλληση στα αντικείμενα και η δυσκολία αποχωρισμού. Η εξάσκηση σε αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο της θεραπείας μας», αναφέρει η Rodriguez.
Η μελέτη διήρκεσε 16 εβδομάδες, με όλους τους συμμετέχοντες να έχουν διάγνωση διαταραχής συσσώρευσης. Εισήλθαν σε εικονικά μοντέλα των σπιτιών τους για να εξασκηθούν στην ταξινόμηση και απόρριψη αντικειμένων στα οποία ήταν προσκολλημένοι.
Η εικονική απεικόνιση δημιουργήθηκε με φωτογραφίες των ίδιων των χώρων και αντικειμένων των συμμετεχόντων, ώστε να είναι οικεία και σημαντικά για αυτούς πριν επιχειρήσουν να τα αποχωριστούν.
Σύμφωνα με τη Rodriguez, «78% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι η εικονική πραγματικότητα βοήθησε στην ενίσχυση της εκκαθάρισης στην πραγματική ζωή». Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, δεδομένου ότι οι συμμετέχοντες ήταν ηλικίας 60 έως 73 ετών—μια ομάδα όπου η συμπεριφορά συσσώρευσης είναι πιο συχνή.
Ενώ περίπου το 2,6% του γενικού πληθυσμού αντιμετωπίζει τη διαταραχή αυτή, το ποσοστό φτάνει έως και 6% στους ηλικιωμένους, σύμφωνα με τον Randy Frost, ομότιμο καθηγητή ψυχολογίας στο Smith College και συγγραφέα του βιβλίου “Stuff: Compulsive Hoarding and the Meaning of Things”.
Εξέλιξη προηγούμενων ερευνών
Η έρευνα του Stanford βασίζεται σε αντίστοιχη μελέτη του University of Chicago το 2020, που έδειξε πως άτομα με διαταραχή συσσώρευσης ένιωσαν μεγαλύτερο κίνητρο για καθαριότητα όταν είδαν μια εικονική εκδοχή του σπιτιού τους χωρίς ακαταστασία.
Η νέα μελέτη ξεχωρίζει γιατί επικεντρώνεται σε ηλικιωμένους και επιτρέπει στους συμμετέχοντες να συμβάλουν ενεργά στη διαδικασία εκκαθάρισης—ένα σημαντικό βήμα για τον συναισθηματικό αποχωρισμό από τα αντικείμενα.
«Χρειαζόμαστε δημιουργικά εργαλεία για τη βοήθεια αυτών των ανθρώπων, καθώς συχνά διστάζουν να ζητήσουν ή να παραμείνουν σε θεραπεία λόγω άγχους», δηλώνει ο Gregory Chasson, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο University of Chicago και επικεφαλής της έρευνας του 2020. Η νέα έρευνα του Stanford «προσφέρει ενθαρρυντικά αποτελέσματα για ένα τέτοιο εργαλείο: την εικονική πραγματικότητα».
Η τεχνολογία αυτή μπορεί επίσης να διευκολύνει τη σύνδεση των ασθενών με επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Σε πολλές θεραπείες απαιτούνται επισκέψεις στο σπίτι από θεραπευτές για ενίσχυση και καθοδήγηση κατά την απομάκρυνση αντικειμένων.
Όπως εξηγεί ο Frost, τέτοιου είδους βοήθεια «συχνά είναι αδύνατη λόγω περιορισμών μετακίνησης των θεραπευτών ή απροθυμίας των ασθενών να δεχτούν άλλους στον χώρο τους». Η εικονική θεραπεία παρακάμπτει αυτά τα εμπόδια και αποτελεί σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση αυτής της δύσκολης διαταραχής.
Διάγνωση και αντιμετώπιση της διαταραχής συσσώρευσης
Η διαταραχή συσσώρευσης είναι υποδιαγνωσμένη και υποθεραπευόμενη ψυχική πάθηση που αναγνωρίστηκε επίσημα ως ψυχιατρική διαταραχή μόλις το 2013, με την ένταξή της στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Συχνά συνδέεται με αγχώδεις διαταραχές ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD).
«Η διαταραχή συσσώρευσης είναι πολύ πιο κοινή απ’ ό,τι πιστεύαμε», σημειώνει ο Frost. Ένας λόγος που δεν είχε αναγνωριστεί ευρέως είναι «η τάση των πασχόντων να διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια», σύμφωνα με τη Marla Deibler, κλινική ψυχολόγο στο Princeton του New Jersey που ειδικεύεται στη συγκεκριμένη πάθηση.
Πολλοί μπορεί να νιώθουν ντροπή για αυτή τη συμπεριφορά ή δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα μέχρι να εμπλακούν συγγενείς. Σύμφωνα με τη Gail Steketee, πρώην κοσμήτορα της σχολής κοινωνικής εργασίας του Boston University και συγγραφέα του “Hoarding: What Everyone Needs to Know”, όσοι δεν αναγνωρίζουν το πρόβλημα μπορεί να μην αισθάνονται δυσφορία, αλλά οι γύρω τους πιθανώς υποφέρουν.
Ένδειξη ότι η συσσώρευση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο είναι όταν επηρεάζει σοβαρά την καθημερινότητα ή εμποδίζει τη χρήση χώρων για τον σκοπό τους—π.χ., αντικείμενα στις πάγκους κουζίνας που εμποδίζουν το μαγείρεμα ή σωροί πάνω σε κρεβάτια που δυσχεραίνουν τον ύπνο.
Chasson: «Η επιβάρυνση μπορεί επίσης να αφορά σχέσεις—όταν π.χ. μια σύζυγος εγκαταλείπει τον άντρα της επειδή δεν αντέχει άλλο την ακαταστασία». Άλλες μορφές ομιλίας-θεραπείας ή δομημένα εργαστήρια έχουν επίσης αποδειχθεί αποτελεσματικά στη διαχείριση της διαταραχής.
Πρόληψη: Ο περιορισμός των αντικειμένων που εισέρχονται στο σπίτι αποτελεί σημαντικό μέτρο. Όπως λέει ο Frost, «έρευνες δείχνουν πως μόλις ένα αντικείμενο μπει στο σπίτι κάποιου με διαταραχή συσσώρευσης, σπάνια χρησιμοποιείται». Τα μέλη της οικογένειας μπορούν να βοηθήσουν τόσο στον περιορισμό εισόδου νέων πραγμάτων όσο και στην απομάκρυνση ήδη σωρευμένων αντικειμένων όταν το πρόβλημα έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο.
Deibler: Για όσους παλεύουν με τη διαταραχή, «επιδείξτε υπομονή και αυτοσυμπόνια. Δεν είστε μόνοι—υπάρχει βοήθεια». Ο παρέχει επιπλέον συμβουλές, πόρους και λίστα ειδικών στη θεραπεία της συγκεκριμένης διαταραχής.
Πηγή: National Geographic
