Ναι ναι, αυτό το σπαστικό… Ακόμη δεν τινάξαμε την άμμο από τις πετσέτες μας και επιστρέφουμε στην πραγματικότητα. Τι να κάνουμε όμως, η πραγματικότητα είναι η ζωή μας και οι διακοπές είναι κομμάτι της πραγματικότητας. (Εντάξει, το μπέρδεψα! Όλη αυτή η λάθος εισαγωγή είναι για να τονίσω ως health editor πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις!)
Ο Σεπτέμβριος είναι μία νέα αρχή, μια μικρή Πρωτοχρονιά όπως συνηθίζουμε να λέμε στην ξύλινη γλώσσα μας εμείς οι δημοσιογράφοι. Επιστρέφουμε από τις διακοπές, ανεβάζουμε ομπρέλες και ψάθες στο πατάρι, βάζουμε ξανά μακρύ παντελόνι και μπαίνουμε σιγά σιγά σε ρυθμό καθημερινότητας. Είναι όμως και μια μοναδική ευκαιρία να κάνουμε «reset» και να σκεφτούμε σοβαρά την υγεία μας. Αντί να περιμένουμε την αλλαγή του χρόνου για νέες υποσχέσεις, μπορούμε να δούμε τον Σεπτέμβριο ως την ιδανική στιγμή πρόληψης.
Οι βασικές προληπτικές εξετάσεις σε κάθε δεκαετία
Ένα προληπτικό check-up, ωστόσο, δεν είναι ίδιο για όλους. Κάθε ηλικία έχει τις δικές της ανάγκες και προτεραιότητες. Ο Σεπτέμβριος είναι η ιδανική στιγμή να οργανώσουμε τις εξετάσεις μας, ανάλογα με το στάδιο ζωής στο οποίο βρισκόμαστε. Προφανώς, οι προτάσεις που ακολουθούν είναι γενικές οδηγίες βασισμένες σε επίσημες κατευθυντήριες, ο καθένας όμως πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του ο οποίος είναι ο μόνος που μπορεί να δώσει έγκυρες και εξατομικευμένες συμβουλές υγείας και πλάνο πρόληψης.
Προληπτικές εξετάσεις στα 20+
Χτίζουμε τις βάσεις. Κάνουμε έναν γενικό αιματολογικό έλεγχο (γενική αίματος, λιπίδια, σάκχαρο, σίδηρος, φερριτίνη, βιταμίνη D…), ελέγχουμε πίεση, βάρος και δείκτη μάζας σώματος. Οι γυναίκες ξεκινούν το τεστ Παπανικολάου και εμβολιασμό για HPV (αν δεν έχει γίνει ήδη), ενώ ένας βασικός γυναικολογικός έλεγχος μπαίνει στο πρόγραμμα. Οι άνδρες μπορούν να κάνουν έναν πρώτο ουρολογικό έλεγχο εφόσον υπάρχει ιστορικό ή συμπτώματα. Σημαντικό επίσης: οδοντιατρικός και οφθαλμολογικός έλεγχος, για να έχουμε σημείο αναφοράς.
Προληπτικές εξετάσεις στα 30+
Προσθέτουμε εξετάσεις για τον μεταβολισμό και τις ορμόνες. Εξετάσεις θυρεοειδούς (TSH, T3, T4), λιπίδια (χοληστερίνη, τριγλυκερίδια), γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη για έλεγχο προδιάθεσης σε διαβήτη. Για τις γυναίκες, το Pap test συνεχίζεται ανά 1-3 χρόνια, ενώ αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ξεκινά υπερηχογράφημα μαστών. Οι άνδρες κάνουν έναν πιο συστηματικό ουρολογικό έλεγχο. Σε αυτή τη δεκαετία είναι χρήσιμος και ένας πρώτος έλεγχος ηπατικής λειτουργίας, ειδικά για όσους καταναλώνουν συχνά αλκοόλ.
Προληπτικές εξετάσεις στα 40+
Η καρδιά μπαίνει στο επίκεντρο. Κάνουμε ηλεκτροκαρδιογράφημα, triplex καρδιάς και, αν χρειάζεται, δοκιμασία κόπωσης. Οι γυναίκες ξεκινούν μαστογραφία, ενώ οι άνδρες εξετάζουν τα επίπεδα PSA για τον προστάτη. Ο έλεγχος θυρεοειδούς και σακχάρου συνεχίζεται, ενώ προστίθεται και έλεγχος νεφρικής λειτουργίας (ουρία, κρεατινίνη). Για τις γυναίκες με προδιάθεση, ξεκινά ο έλεγχος οστικής πυκνότητας για πιθανή οστεοπενία ή οστεοπόρωση.
Προληπτικές εξετάσεις στα 50+
Η πρόληψη γίνεται πιο εξειδικευμένη. Η κολονοσκόπηση συστήνεται σε άνδρες και γυναίκες για την πρόληψη καρκίνου παχέος εντέρου. Η μαστογραφία συνεχίζεται ετησίως, όπως και το Paptest. Οι άνδρες συνεχίζουν τον έλεγχο PSA. Προστίθεται και έλεγχος οστικής πυκνότητας για άνδρες με προδιάθεση. Οι τακτικές αιματολογικές εξετάσεις για σάκχαρο, χοληστερίνη και ηπατική λειτουργία είναι απαραίτητες, όπως και ο καρδιολογικός έλεγχος.
Προληπτικές εξετάσεις στα 60+
Η πρόληψη γίνεται καθημερινή φροντίδα. Εκτός από τον συστηματικό καρδιολογικό και αιματολογικό έλεγχο, σημαντικός είναι ο ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος για γλαύκωμα ή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Οι γυναίκες συνεχίζουν τη μαστογραφία και τον έλεγχο οστεοπόρωσης, ενώ οι άνδρες παρακολουθούν τον προστάτη. Η κολονοσκόπηση επαναλαμβάνεται ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού. Σε αυτήν την ηλικία μπαίνουν στο πρόγραμμα και τα εμβόλια για πνευμονιόκοκκο, γρίπη και έρπητα ζωστήρα.
Και φυσικά, όποια κι αν είναι η ηλικία μας, υπάρχουν δύο «σταθερές» που δεν παραλείπουμε:
• Δερματολογικός έλεγχος μετά το καλοκαίρι, για σπίλους και πιθανές βλάβες από τον ήλιο.
• Οδοντιατρικός έλεγχος, που δεν αφορά μόνο τα δόντια αλλά και τη γενικότερη υγεία μας, αφού οι χρόνιες φλεγμονές στα ούλα συνδέονται με καρδιοπάθειες και διαβήτη.
Out of the box πρόληψη
Πρόληψη δεν σημαίνει μόνο εξετάσεις. Σημαίνει και μικρές συνήθειες που «φτιάχνουν» το μέλλον μας. Μπορούμε να ξεκινήσουμε να περπατάμε έστω 20 λεπτά την ημέρα, να κοιμόμαστε σε σταθερές ώρες, να μειώσουμε το βραδινό scroll στο κινητό. Ακόμη και το να φροντίσουμε τη στοματική μας υγεία με έναν απλό οδοντιατρικό έλεγχο είναι μορφή πρόληψης που συχνά ξεχνάμε.
Και βέβαια, υπάρχει και η «πρόληψη ψυχικής υγείας». Μικρά τελετουργικά ηρεμίας, όπως το να κρατάμε ημερολόγιο ή να οργανώνουμε έναν «ψηφιακό detox Σεπτέμβρη», μας προστατεύουν από το άγχος της καθημερινότητας.
Η πρόληψη ως δώρο στον εαυτό μας
Συχνά τη βλέπουμε σαν αγγαρεία ή σαν μία πηγή άγχους, όμως στην πραγματικότητα η πρόληψη είναι πράξη αυτοφροντίδας. Αντί να ανησυχούμε για το τι μπορεί να μας συμβεί, παίρνουμε εμείς τον έλεγχο. Και τι καλύτερο από το να ξεκινήσουμε τη νέα σεζόν με την αίσθηση ότι φροντίζουμε το σώμα και το μυαλό μας με τον καλύτερο τρόπο;
