Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ) παραμένει μία από τις πιο σύνθετες και απρόβλεπτες νευρολογικές παθήσεις, επηρεάζοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλώντας φλεγμονώδεις αλλοιώσεις στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Οι βλάβες αυτές, γνωστές ως απομυελινωτικές πλάκες, οδηγούν σε ποικίλα νευρολογικά συμπτώματα, τα οποία συχνά επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου και συμβάλλουν στη σταδιακή συσσώρευση αναπηρίας.
Τα τελευταία δεδομένα και τις ελπίδες που γεννά η επιστημονική πρόοδος
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τη ΣκΠ, ο Νευρολόγος-Νευροανοσολόγος και Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Δημήτρης Παπαδόπουλος, εξηγεί τις αιτίες, τα συμπτώματα και –κυρίως– τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες που προσφέρει σήμερα η ιατρική επιστήμη στους ασθενείς.
Ποιοι κινδυνεύουν: Ηλικίες, φύλο και συχνότητα εμφάνισης
Η ΣκΠ αφορά κυρίως νέους ενήλικες, ηλικίας 20 έως 40 ετών, ωστόσο η νόσος δεν κάνει πλέον ηλικιακές διακρίσεις. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής, περίπου το 5% των νέων διαγνώσεων αφορά παιδιά, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών και σε άτομα άνω των 50 ή ακόμη και των 60 ετών.
Παγκοσμίως, περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τη νόσο, ενώ στην Ελλάδα, οι ασθενείς υπολογίζονται σε πάνω από 20.000. Σύμφωνα με πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα, η ΣκΠ είναι σήμερα η πιο συχνή αιτία νευρολογικής αναπηρίας στον δυτικό κόσμο, εξαιρουμένων των τραυματισμών του νευρικού συστήματος.
Συμπτώματα με πολλές όψεις
Η κλινική εικόνα της ΣκΠ χαρακτηρίζεται από έντονη ποικιλομορφία, με συμπτώματα που διαφέρουν όχι μόνο από ασθενή σε ασθενή, αλλά και στη διάρκεια της πορείας της νόσου. Η ΣκΠ μπορεί να επηρεάσει αισθητικές, κινητικές και αυτόνομες λειτουργίες, ενώ συχνά δεν λείπουν και οι γνωσιακές ή ψυχολογικές επιπτώσεις.
Όπως εξηγεί ο ειδικός, τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
· Μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα
· Θάμβος όρασης ή απώλεια όρασης
· Μυϊκή αδυναμία και δυσκολία στη βάδιση
· Ακράτεια ούρων και ορθοκυστικές διαταραχές
· Προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης
· Άγχος και καταθλιπτικά συμπτώματα
Ποιες είναι οι αιτίες της νόσου;
Αν και η ακριβής αιτιολογία της ΣκΠ δεν έχει ακόμα πλήρως αποσαφηνιστεί, οι ειδικοί συγκλίνουν στο ότι πρόκειται για αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Στοιχεία που φαίνεται να συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου περιλαμβάνουν:
· Λοίμωξη από τον ιό Epstein-Barr (EBV)
· Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D
· Κάπνισμα
Ο καθηγητής επισημαίνει ότι στη ΣκΠ, το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα –που υπό φυσιολογικές συνθήκες προστατεύει τον οργανισμό από εξωτερικούς εισβολείς– στρέφεται εναντίον του, επιτιθέμενο στα συστατικά του νευρικού ιστού. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία φλεγμονών και η απομυελίνωση, δηλαδή η καταστροφή του προστατευτικού περιβλήματος των νευρικών ινών.
Η θεραπευτική προσέγγιση σήμερα
Παρότι η ΣκΠ δεν μπορεί ακόμη να θεωρηθεί πλήρως ιάσιμη, η σύγχρονη ιατρική προσφέρει πλέον ένα ευρύ φάσμα φαρμακευτικών επιλογών, που αποσκοπούν στον έλεγχο της φλεγμονής και την αναστολή της δημιουργίας νέων πλακών.
«Οι θεραπείες που έχουμε στη διάθεσή μας στοχεύουν στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να αποτρέπεται η επιθετικότητά του απέναντι στο νευρικό σύστημα», σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος. Όπως εξηγεί, η ποικιλία των θεραπευτικών σχημάτων προσφέρει τη δυνατότητα εξατομίκευσης: από ενέσιμα και από του στόματος φάρμακα έως μονοκλωνικά αντισώματα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες, τον τρόπο ζωής και τις προτιμήσεις κάθε ασθενούς, ακόμη και σε θέματα όπως ο οικογενειακός προγραμματισμός.
Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και βελτίωση της ποιότητας ζωής
Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή που στοχεύει στην ίδια τη νόσο, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στη συμπτωματική αντιμετώπιση, η οποία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα των ασθενών.
«Χάρη στις σύγχρονες προσεγγίσεις, μπορούμε να διαχειριστούμε επιτυχώς τα επιμέρους συμπτώματα της ΣκΠ», τονίζει ο καθηγητής. Οι παρεμβάσεις αυτές περιλαμβάνουν:
· Φαρμακευτική αγωγή για τη σπαστικότητα, την κόπωση ή τον νευροπαθητικό πόνο
· Φυσικοθεραπείες και εργοθεραπεία
· Ψυχολογική υποστήριξη για την αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης
Αν και οι θεραπείες αυτές δεν επηρεάζουν την ίδια την εξέλιξη της νόσου, είναι καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Το μέλλον της θεραπείας: Νευροπροστασία και επανόρθωση
Η μεγάλη πρόκληση που παραμένει ανοιχτή στο πεδίο της ΣκΠ είναι η ανάπτυξη θεραπειών που όχι μόνο προλαμβάνουν, αλλά και αναστρέφουν τις νευροεκφυλιστικές βλάβες.
«Οι τρέχουσες ερευνητικές προσπάθειες επικεντρώνονται στην ανακάλυψη νευροπροστατευτικών και επανορθωτικών παραγόντων, ικανών να επιβραδύνουν ή και να ανατρέψουν την αναπηρία που προκαλούν οι προοδευτικές μορφές της νόσου», τονίζει ο κ. Παπαδόπουλος.
Κεντρικοί στόχοι αυτής της προσπάθειας είναι:
· Η πρόληψη της απώλειας των νευρικών κυττάρων
· Η επαναμυελίνωση, δηλαδή η αποκατάσταση του κατεστραμμένου περιβλήματος των νευρικών ινών
Η επιστημονική κοινότητα εργάζεται εντατικά προς αυτή την κατεύθυνση, με εκατοντάδες νέα μόρια να βρίσκονται υπό διερεύνηση. Αξιοσημείωτο είναι ότι και ελληνικές ερευνητικές ομάδες συμμετέχουν ενεργά σε διεθνή πρωτόκολλα, ενισχύοντας τη δυναμική της παγκόσμιας προσπάθειας.
Το «κλειδί» της εξέλιξης: Έγκαιρη διάγνωση – έγκαιρη θεραπεία
Καταλήγοντας, ο καθηγητής υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο της έγκαιρης διάγνωσης και της πρώιμης έναρξης θεραπείας: «Όσο νωρίτερα εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί η νόσος, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να περιοριστούν οι υποτροπές και η εξέλιξη της αναπηρίας. Η επιστημονική πρόοδος είναι εντυπωσιακή, αλλά παραμένει κρίσιμο οι ασθενείς να έχουν πρόσβαση στην έγκαιρη φροντίδα».
Η Παγκόσμια Ημέρα για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας μας υπενθυμίζει ότι πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο υπάρχει μια πραγματική ζωή και πως η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον ξεκινά από την ενημέρωση, τη διάγνωση και την πρόσβαση στη σύγχρονη θεραπεία.
