Η ορμονική αντισύλληψη αποτελεί μια από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες μεθόδους παγκοσμίως για τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Παρά τα σημαντικά οφέλη της –από τον οικογενειακό προγραμματισμό έως τη βελτίωση συγκεκριμένων γυναικολογικών συμπτωμάτων– το ζήτημα του ενδεχόμενου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού εξακολουθεί να αποτελεί πηγή προβληματισμού.
Η ορμονική αντισύλληψη στο επίκεντρο: γιατί η συζήτηση για τον καρκίνο του μαστού παραμένει κρίσιμη
Μια νέα, μεγάλης κλίμακας σουηδική επιδημιολογική μελέτη, δημοσιευμένη στο έγκριτο JAMA, επιχειρεί να δώσει σαφείς απαντήσεις. Η έρευνα αυτή θεωρείται ένα από τα πιο εκτεταμένα εγχειρήματα διεθνώς, καθώς ανέλυσε δεδομένα περισσότερων από δύο εκατομμυρίων γυναικών και εφήβων ηλικίας 13–49 ετών, σε διάστημα 13 ετών. Η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, και η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου παρουσιάζουν τα πιο καίρια σημεία.
Πώς σχεδιάστηκε η μελέτη: ένα σπάνια τόσο λεπτομερές επιδημιολογικό δείγμα
Η έρευνα αξιοποίησε τα εκτενή σουηδικά εθνικά μητρώα υγείας και φαρμακευτικής κατανάλωσης, επιτρέποντας:
· ακριβή καταγραφή έναρξης και διακοπής κάθε αντισυλληπτικού σκευάσματος,
· παρακολούθηση των εναλλαγών ανάμεσα σε διαφορετικούς τύπους ορμονικών αντισυλληπτικών,
· λεπτομερή σύγκριση τόσο των συνδυασμένων σκευασμάτων οιστρογόνου–προγεσταγόνου όσο και των καθαρά προγεσταγονικών.
Οι μορφές που μελετήθηκαν περιλάμβαναν χάπια, ενδομήτρια συστήματα, εμφυτεύματα, επιθέματα και κολπικούς δακτυλίους. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει μια σαφέστερη κατανόηση της επίδρασης κάθε είδους προγεσταγόνου στον κίνδυνο καρκίνου του μαστού – κάτι που προγενέστερες έρευνες δυσκολεύονταν να αποτυπώσουν.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα: αυξημένος σχετικός κίνδυνος, αλλά μικρή απόλυτη αύξηση
Στο σύνολο του πληθυσμού καταγράφηκαν 16.385 νέα περιστατικά καρκίνου μαστού. Η μελέτη έδειξε ότι η χρήση οποιασδήποτε μορφής ορμονικής αντισύλληψης σχετιζόταν με μια μέτρια αύξηση κινδύνου, η οποία αντιστοιχεί σε περίπου:
13 επιπλέον περιστατικά καρκίνου του μαστού ανά 100.000 γυναίκες ετησίως
Παρότι ο σχετικός κίνδυνος φαίνεται αυξημένος, η απόλυτη αύξηση παραμένει μικρή – ένα στοιχείο που θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό για την αντικειμενική ερμηνεία των αποτελεσμάτων.
Ο ρόλος του τύπου προγεσταγόνου: σημαντικές διαφορές μεταξύ των σκευασμάτων
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα αφορά τις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν οι διαφορετικοί τύποι προγεσταγόνων:
Υψηλότερος κίνδυνος
· Δεσογεστρέλη
· Ετονογεστρέλη (ενεργός μεταβολίτης της δεσογεστρέλης)
Οι δύο αυτές ουσίες συνδέθηκαν με υψηλότερες τιμές κινδύνου, τόσο στα χάπια όσο και στα εμφυτεύματα. Τα εμφυτεύματα μάλιστα εμφάνισαν από τις πιο σημαντικές αυξήσεις.
Δε βρέθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση
· Κολπικός δακτύλιος με ετονογεστρέλη
· Χάπια με δροσπιρενόνη
Αν και χρησιμοποιούνται ευρέως, τα δύο αυτά σκευάσματα δεν έδειξαν σημαντική στατιστική αύξηση κινδύνου.
Χαμηλότερο προφίλ κινδύνου
· Σκευάσματα που περιέχουν λεβονοργεστρέλη
Η σημασία της διάρκειας χρήσης: πότε αυξάνεται ο κίνδυνος
Ο χρόνος χρήσης αποδείχθηκε καθοριστικός:
· Κάτω από έναν χρόνο: χαμηλή ή μη στατιστικά σημαντική αύξηση κινδύνου.
· 5 έως 10 χρόνια χρήσης: σταθερή και προοδευτική αύξηση του κινδύνου.
· Η δεσογεστρέλη, τόσο μόνη της όσο και σε συνδυασμένες φόρμουλες, παρουσίασε τους υψηλότερους σχετικούς κινδύνους στη μακροχρόνια χρήση.
Συνδυασμένα σκευάσματα οιστρογόνου–προγεσταγόνου: προστατευτικός ρόλος του οιστρογόνου;
Ένα ακόμη καίριο εύρημα ήταν ότι οι συνδυασμένες φόρμουλες συχνά εμφάνιζαν χαμηλότερο κίνδυνο σε σχέση με τα αντίστοιχα προγεσταγονικά σκευάσματα.
Αυτό υποδηλώνει ότι το οιστρογόνο ίσως τροποποιεί την επίδραση του προγεσταγόνου στον μαστικό ιστό. Επιπλέον:
· Οι συνδυασμένες φόρμουλες με χαμηλότερη δόση οιστρογόνου και δεσογεστρέλη εμφάνισαν υψηλότερο κίνδυνο από εκείνες με υψηλότερη δόση οιστρογόνου.
Περιορισμοί της μελέτης: τι πρέπει να διαβάζουμε με προσοχή
Όπως σε κάθε επιδημιολογική μελέτη, υπάρχουν περιορισμοί:
· Η συμμόρφωση των γυναικών στη λήψη των σκευασμάτων δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί πλήρως.
· Παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό και η ηλικία εμμηναρχής δεν ήταν διαθέσιμοι.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι εκτεταμένες αναλύσεις ευαισθησίας έδειξαν ότι οι παράγοντες αυτοί δεν αλλοιώνουν ουσιαστικά τα συμπεράσματα. Η ποιότητα των σουηδικών μητρώων προσφέρει μια ακρίβεια σπάνια για τον διεθνή χώρο.
Τι σημαίνουν τα νέα δεδομένα για τις γυναίκες: μικρός συνολικός κίνδυνος, μεγάλα οφέλη
Παρά τα στατιστικά σημαντικά ευρήματα, ο συνολικός κίνδυνος παραμένει χαμηλός. Σημαντικό είναι να υπενθυμιστεί ότι η ορμονική αντισύλληψη προσφέρει:
· προστασία από μη προγραμματισμένη κύηση,
· μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου και ωοθηκών,
· σταθεροποίηση ορμονικών διαταραχών,
· βελτίωση συμπτωμάτων ενδομητρίωσης ή δυσμηνόρροιας.
Η αξιολόγηση του κινδύνου καρκίνου μαστού πρέπει πάντα να γίνεται στο ευρύτερο πλαίσιο αυτών των οφελών.
Πιο στοχευμένες επιλογές αντισύλληψης: προς μια εξατομικευμένη προσέγγιση
Τα ευρήματα δίνουν τη δυνατότητα για πιο στοχευμένες συζητήσεις με τους επαγγελματίες υγείας. Ειδικότερα:
· Γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου μαστού (π.χ. ισχυρό οικογενειακό ιστορικό) μπορεί να ωφεληθούν από την αποφυγή μακροχρόνιας χρήσης δεσογεστρέλης.
· Σκευάσματα με λεβονοργεστρέλη ή δροσπιρενόνη φαίνεται να έχουν ευνοϊκότερο προφίλ κινδύνου.
· Η επιλογή αντισυλληπτικής μεθόδου μπορεί πλέον να γίνει με μεγαλύτερη ακρίβεια και επιστημονική τεκμηρίωση.
Η αντισύλληψη δεν είναι ενιαία – η σωστή ενημέρωση είναι το κλειδί
Η σημαντική αυτή μελέτη επιβεβαιώνει ότι η ορμονική αντισύλληψη δεν αποτελεί μία και μοναδική κατηγορία, αλλά ένα σύνολο διαφορετικών σκευασμάτων με διακριτές επιδράσεις στον μαστικό ιστό. Η κατανόηση των διαφορών αυτών ενισχύει την ικανότητα των γυναικών και των επαγγελματιών υγείας να λαμβάνουν εξατομικευμένες, ασφαλείς και τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Σε μια εποχή όπου η πρόληψη και η ενημέρωση αποτελούν θεμέλια της υγείας, τέτοιου είδους δεδομένα λειτουργούν ως πολύτιμος οδηγός για βιώσιμες επιλογές αντισύλληψης.
