Είναι συνηθισμένο οι ενήλικες να λένε σε ένα παιδί που συμπεριφέρεται καλά ότι είναι «ώριμο για την ηλικία του». Αν και η φράση φαίνεται αθώα, οι ειδικοί τονίζουν πως μπορεί να κρύβει βαθύτερα και πιο σύνθετα νοήματα. «Γενικά πρόκειται για κομπλιμέντο», δηλώνει ο Justin Vafa William, αδειούχος κοινωνικός λειτουργός στη Φιλαδέλφεια. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει, «παρά τις καλές προθέσεις, υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσει ζημιά».
Για ορισμένα παιδιά, το σχόλιο αυτό δεν έχει περαιτέρω συνέπειες. Όμως σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να υποδηλώνει κάτι πιο ανησυχητικό.
Όταν η «ωριμότητα» είναι αποτέλεσμα πίεσης
Το να σου λένε ότι είσαι ώριμος για την ηλικία σου ίσως σημαίνει ότι βίωσες τη λεγόμενη γονεϊκοποίηση. Σύμφωνα με τον William, «είναι ιδιαίτερα επιζήμιο όταν αυτή η οπτική οδηγεί το παιδί στο να αναλάβει ρόλους και ευθύνες ενήλικα». Η γονεϊκοποίηση συμβαίνει όταν το παιδί αναλαμβάνει ευθύνες που ανήκουν στους γονείς ή τα αδέρφια του ― είτε σωματικά, συναισθηματικά είτε διανοητικά. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το να φροντίζει μικρότερα αδέλφια, να κάνει δουλειές του σπιτιού που κανονικά ανήκουν σε ενήλικα (όπως πληρωμή λογαριασμών ή μαγείρεμα), ακόμα και να παρέχει φροντίδα σε γονέα ή αδελφό.
Η Maggie Lancioni, σύμβουλος ψυχικής υγείας στο Νιου Τζέρσεϊ, εξηγεί ότι συχνά αυτό σημαίνει πως το παιδί αναγκάστηκε να μεγαλώσει πιο γρήγορα απ’ όσο θα έπρεπε. «Δεν ήταν επιλογή τους», λέει. «Έπρεπε να γίνουν έτσι για να επιβιώσουν, για να καλύψουν τις ανάγκες τους και των άλλων». Σκεφτείτε: Ένα παιδί που φροντίζει τα αδέρφια του δύσκολα θα έχει χρόνο για παιχνίδι ή χόμπι.
Τα παιδιά στερούνται τη δική τους παιδικότητα
Ένα ώριμο παιδί συχνά μπαίνει σε ενήλικο ρόλο από μικρή ηλικία, χωρίς χώρο για ανεμελιά ή αυθορμητισμό. Ίσως δεν επιτρεπόταν να κάνει χαζομάρες ή αυθόρμητες επιλογές, όπως αναφέρει η Lancioni. «Στερούνται το δικαίωμα να κάνουν λάθη, να μαθαίνουν και να εξελίσσονται μέσα από αυτά», προσθέτει ο William. Υπάρχει διαρκής πίεση να φαίνονται πάντα δυνατοί και αυτάρκεις. Αυτή η πίεση μπορεί να ακολουθήσει το άτομο στην ενήλικη ζωή του, οδηγώντας το στο να νιώθει πως πρέπει πάντα να είναι ο ώριμος ή ο φροντιστής της παρέας.
Η αντίληψη των ενηλίκων και οι συνέπειες στην ενηλικίωση
Τα παιδιά που θεωρούνται ώριμα για την ηλικία τους συχνά γίνονται αντιληπτά ως αξιόπιστα από τους ενήλικες. Σύμφωνα με τον William, αυτά τα παιδιά συνήθως δείχνουν εσωτερική δύναμη και ενσυναίσθηση. Η Lancioni συμπληρώνει πως τέτοια παιδιά είναι συνήθως πιο υπάκουα και πρόθυμα να ευχαριστήσουν τους άλλους ― μια προσαρμογή που συχνά προκύπτει από ανάγκη επιβίωσης.
Δεν είναι δίκαιο ένας ενήλικος να περιμένει ωριμότητα ή στήριξη από ένα παιδί. Παρόλα αυτά, είναι πιθανό οι μεγάλοι γύρω σου να σε έβλεπαν ως το στήριγμά τους. Στην ενηλικίωση, όσοι άκουγαν συχνά αυτή τη φράση ως παιδιά εμφανίζουν τάσεις ευχαρίστησης των άλλων, δυσκολία στα όρια και στο να ζητούν βοήθεια.
Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πρώιμης ωριμότητας
Η πίεση που συνοδεύει τη φράση «ώριμος για την ηλικία σου» δεν σταματά πάντα στην παιδική ηλικία. Η Lancioni τονίζει ότι ως ενήλικοι μπορεί κάποιος να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί άλλους ή να ζητήσει βοήθεια όταν τη χρειάζεται.
Μπορεί επίσης να υποτιμά τα δικά του συναισθήματα και ανάγκες, ή να δυσκολεύεται στη θέσπιση ορίων. Αυτό οδηγεί συχνά σε προβλήματα ψυχικής υγείας όπως άγχος ή υπερβολική ανάγκη αποδοχής από τους άλλους, σύμφωνα με τον William.
Είναι σημαντικό στην ενηλικίωση το άτομο να φροντίζει τον εαυτό του σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά ― προσφέροντας στον εαυτό του την αγάπη που ίσως στερήθηκε ως παιδί, όπως λέει η Lancioni.
Η πρακτική της «θεραπείας του εσωτερικού παιδιού» βοηθά στην αποκατάσταση αυτών των ελλείψεων: τιμώντας την παιχνιδιάρικη πλευρά που δεν εκδηλώθηκε ποτέ ή επιτρέποντας ξεκούραση και αυτοφροντίδα εάν τα παιδικά χρόνια ήταν χαοτικά ή δυσλειτουργικά.
Εάν οι δυσκολίες παραμένουν έντονες, η αναζήτηση βοήθειας από θεραπευτή με εξειδίκευση στο τραύμα θεωρείται απαραίτητη ― κάθε οικογενειακή εμπειρία είναι μοναδική και απαιτεί εξατομικευμένη φροντίδα.
Πώς πρέπει πραγματικά να σχολιάζουμε τη συμπεριφορά ενός παιδιού
Αντί απλά να πούμε σε ένα παιδί ότι είναι ώριμο για την ηλικία του, καλό είναι το σχόλιο να αφορά συγκεκριμένες πράξεις. Η Lancioni επισημαίνει: «Η ωριμότητα δεν είναι πάντα κομπλιμέντο ― ίσως κρύβει κάτι βαθύτερο».
Ο William και η Lancioni προτείνουν: Αντί για «Είσαι ώριμος για την ηλικία σου», προτιμήστε κάτι όπως «Εκφράζεις πολύ καλά τα συναισθήματά σου» ή «Μου αρέσει που είσαι ανεξάρτητος/η ― αλλά θυμήσου πως μπορείς πάντα να ζητήσεις βοήθεια». Έτσι δίνετε αξία στις δεξιότητες χωρίς προσδοκίες ανώριμης συμπεριφοράς.
Με αυτόν τον τρόπο επιτρέπετε στα παιδιά να ζουν την ηλικία τους χωρίς πίεση υπερβολικής ωριμότητας. Όπως τονίζει η Lancioni: «Τα παιδιά δεν πρέπει να είναι ώριμα ― πρέπει απλώς να είναι παιδιά». Ο William υπενθυμίζει στους γονείς και συγγενείς: Είναι σημαντικό να παρατηρούμε πώς αυτή η αντίληψη επηρεάζει τις σχέσεις μας με τα παιδιά ― μήπως φορτώνουμε πάνω τους ευθύνες που δεν αρμόζουν στην ηλικία τους; Υπάρχουν τρόποι ενίσχυσης της ωρίμανσης ενός παιδιού χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις ― ώστε κάθε παιδί να μεγαλώνει ισορροπημένα.
Πηγή: Huffpost
