Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ως όπλο πρόληψης – Τι αλλάζει με τη νέα προσέγγιση για άτομα μέτριου κινδύνου.
Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης
Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει ένας από τους πιο θανατηφόρους τύπους καρκίνου παγκοσμίως. Ωστόσο, η πρώιμη ανίχνευσή του μπορεί να κάνει τη διαφορά. Η αξονική τομογραφία (CT) χαμηλής δόσης έχει αναδειχθεί ως το πιο αποτελεσματικό εργαλείο για την προσυμπτωματική διάγνωση της νόσου, επιτρέποντας την ανίχνευσή της σε αρχικά στάδια, όταν η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική και τα ποσοστά επιβίωσης αυξημένα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επίσημες οδηγίες συνιστούν ετήσιο έλεγχο με αξονική χαμηλής δόσης για καπνιστές ή πρώην καπνιστές ηλικίας 50 έως 80 ετών με ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 20 “pack-years”. Ωστόσο, αυτή η πρακτική –παρά τα οφέλη της– προκαλεί ανησυχίες σχετικά με την έκθεση σε ακτινοβολία, την οικονομική επιβάρυνση και το άγχος που μπορεί να συνοδεύει την ετήσια επανάληψη των εξετάσεων.
Η μελέτη που αλλάζει τα δεδομένα
Ερευνητική ομάδα της Θεραπευτικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, με τη συμμετοχή των Δρ. Μαρίας Καπαρέλου (Παθολόγου – Ογκολόγου), Θεοδώρας Ψαλτοπούλου (Καθηγήτριας Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής) και του Καθηγητή Θάνου Δημόπουλου, διερεύνησε εάν μια λιγότερο συχνή παρακολούθηση μπορεί να διατηρήσει τα οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου, περιορίζοντας παράλληλα την επιβάρυνση για το άτομο και το σύστημα υγείας.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο JAMA Network Open, βασίστηκε σε τρία προηγμένα μοντέλα προσομοίωσης από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, και αξιολόγησε διαφορετικά σενάρια ελέγχου, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο και το ιστορικό καπνίσματος.
Δύο χρόνια αντί για ένα: Ίδια προστασία, λιγότερη επιβάρυνση
Τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Για άτομα ηλικίας 50 έως 60 ετών με μικρότερο ιστορικό καπνίσματος (κάτω από 30 pack-years), η αξονική τομογραφία κάθε δύο χρόνια προσφέρει σχεδόν το ίδιο προληπτικό όφελος με την ετήσια εξέταση. Συγκεκριμένα, καταγράφεται πρόληψη του 96% των θανάτων που θα απέτρεπε ο ετήσιος έλεγχος.
Την ίδια στιγμή, ο αριθμός των αξονικών μειώνεται κατά 21%, γεγονός που μεταφράζεται σε μικρότερη έκθεση στην ακτινοβολία, λιγότερη ψυχολογική πίεση και χαμηλότερο κόστος – τόσο για το σύστημα υγείας όσο και για τον ασθενή.
Όταν αυξάνεται ο κίνδυνος, αυξάνεται και η συχνότητα
Η ευελιξία της στρατηγικής αυτής επιτρέπει την προσαρμογή της συχνότητας του ελέγχου ανάλογα με τον ατομικό κίνδυνο. Για ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας ή με υψηλότερη καπνιστική επιβάρυνση (π.χ. άνω των 30 pack-years), το ετήσιο σκανάρισμα εξακολουθεί να θεωρείται η πλέον κατάλληλη προσέγγιση, λόγω της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης της νόσου.
Οικονομική βιωσιμότητα και μεγαλύτερη συμμόρφωση
Η οικονομική ανάλυση που συνοδεύει τη μελέτη δείχνει ότι το ετήσιο πρόγραμμα ελέγχου δεν είναι πάντα η πιο αποδοτική επιλογή. Αντίθετα, τα ευέλικτα προγράμματα που ξεκινούν με διετείς εξετάσεις και προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία και το ιστορικό του ατόμου, αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικά από πλευράς κόστους.
Παράλληλα, η έρευνα υπογραμμίζει ένα κρίσιμο πρακτικό ζήτημα: τα ποσοστά συμμετοχής σε ετήσιο επαναλαμβανόμενο έλεγχο παραμένουν χαμηλά, ακόμη και σε χώρες όπου το πρόγραμμα καλύπτεται ασφαλιστικά. Αυτό ενισχύει τη σημασία υιοθέτησης πιο ευέλικτων και προσαρμοσμένων μοντέλων πρόληψης, που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες του πληθυσμού και ενισχύουν τη συμμόρφωση.
Η πρόληψη μπορεί να γίνει πιο «έξυπνη»
Η μελέτη έρχεται να ενισχύσει τη λογική μιας πιο στοχευμένης και βιώσιμης πρόληψης για τον καρκίνο του πνεύμονα. Για τα άτομα μέτριου κινδύνου, η διετής αξονική τομογραφία φαίνεται να προσφέρει σχεδόν τα ίδια πλεονεκτήματα με τον ετήσιο έλεγχο, χωρίς τις ίδιες επιβαρύνσεις.
Αυτή η προσαρμοσμένη προσέγγιση μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των συστημάτων υγείας που αναζητούν τρόπους να συνδυάσουν την αποτελεσματικότητα με την εξοικονόμηση πόρων. Και το σημαντικότερο: ανοίγει τον δρόμο για μια πιο ανθρώπινη, εφικτή και αποδοτική στρατηγική πρόληψης για χιλιάδες ανθρώπους.
