Νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η έκθεση της εγκύου στην ατμοσφαιρική ρύπανση κατά το τρίτο τρίμηνο επηρεάζει τη δομή του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου. Τι σημαίνει αυτό για τη μελλοντική υγεία του παιδιού;
Ο εγκέφαλος του μωρού διαμορφώνεται και… επηρεάζεται
Η ενδομήτρια ζωή δεν είναι πάντα προστατευμένη από τους κινδύνους του εξωτερικού περιβάλλοντος. Επιστημονική ομάδα από τη Βαρκελώνη φέρνει στο φως ανησυχητικά ευρήματα σχετικά με το πώς η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να επηρεάσει άμεσα την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό The Lancet Planetary Health βασίστηκε στην ανάλυση δεδομένων από 754 γυναίκες και τα έμβρυά τους την περίοδο 2018-2021, και αποκαλύπτει πως όσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση της εγκύου σε ρύπους –όπως διοξείδιο του αζώτου, αιωρούμενα σωματίδια και μαύρος άνθρακας– τόσο πιο ορατές είναι οι διαφορές στη δομή του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου.
Τρισδιάστατη χαρτογράφηση του εγκεφάλου πριν από τη γέννηση
Κατά το τρίτο τρίμηνο της κύησης, οι συμμετέχουσες υποβλήθηκαν σε μια εξειδικευμένη μορφή υπερηχογραφήματος, το διακολπικό νευροϋπερηχογράφημα. Η τεχνική αυτή προσφέρει λεπτομερή εικόνα των εγκεφαλικών δομών του εμβρύου και οι επιστήμονες είχαν, για πρώτη φορά, την ευκαιρία να παρατηρήσουν τη διαμόρφωση του εμβρυϊκού εγκεφάλου σε σχέση με την περιβαλλοντική έκθεση της μητέρας.
Το εντυπωσιακό εύρημα: τα έμβρυα των γυναικών που είχαν εκτεθεί σε υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης εμφάνισαν αυξημένο όγκο σε περιοχές του εγκεφάλου που περιέχουν εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Παράλληλα, η έκθεση σε μαύρο άνθρακα σχετίστηκε με μείωση στο βάθος της πλάγιας σχισμής, μιας εγκεφαλικής αύλακας που αποτελεί δείκτη νευρολογικής ωρίμανσης.
Μια σιωπηλή επίδραση χωρίς άμεσες ανωμαλίες
Παρότι οι παρατηρούμενες διαφορές καταγράφηκαν εντός φυσιολογικών ορίων, το γεγονός ότι προκύπτουν σε τόσο πρώιμο στάδιο της ζωής εγείρει σοβαρά ερωτήματα. «Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι διαπιστώσαμε δομικές διαφορές στον εγκέφαλο εμβρύων που είχαν μεγαλύτερη προγεννητική έκθεση στη ρύπανση, σε σύγκριση με εκείνα με χαμηλότερη έκθεση», δήλωσε ο καθηγητής Jordi Sunyer, επικεφαλής της μελέτης από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης. Το επόμενο βήμα είναι να διαπιστωθεί αν αυτές οι αλλαγές είναι προσωρινές ή μόνιμες και, κυρίως, αν θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη γνωστική, συναισθηματική ή συμπεριφορική ανάπτυξη του παιδιού στο μέλλον.
Η ρύπανση «αγγίζει» το αγέννητο παιδί
Η νέα αυτή μελέτη προσθέτει ακόμη ένα κρίσιμο κομμάτι στο παζλ των συνεπειών της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία. Εδώ και καιρό, γνωρίζουμε ότι επηρεάζει την καρδιοαναπνευστική λειτουργία, συνδέεται με αναπνευστικές λοιμώξεις, και αυξάνει τον κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων. Τώρα φαίνεται ότι η βλαπτική της επίδραση ξεκινά ήδη από τη μήτρα, κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης.
Για τις εγκύους που διαμένουν ή εργάζονται σε αστικά περιβάλλοντα με υψηλά επίπεδα ρύπανσης, τα ευρήματα αυτά καθιστούν σαφές ότι η ποιότητα του αέρα δεν είναι απλώς ζήτημα γενικής υγείας, αλλά και παράγοντας με πιθανές επιπτώσεις στη νευροαναπτυξιακή πορεία του παιδιού.
Αναζητώντας απαντήσεις: Τι πρέπει να γνωρίζουμε από εδώ και πέρα;
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα. Το γεγονός ότι οι διαφορές καταγράφηκαν σε φυσιολογικά όρια, δε σημαίνει απαραίτητα ότι δεν έχουν σημασία. Το ζητούμενο τώρα είναι η παρακολούθηση των παιδιών που συμμετείχαν στη μελέτη, ώστε να φανεί αν και πώς θα εξελιχθούν τα ευρήματα μετά τη γέννηση.
Επιπλέον, η ερευνητική ομάδα θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: είναι αυτές οι επιδράσεις αναστρέψιμες ή «χαράζονται» για πάντα στον εγκέφαλο; Η ρύπανση δεν είναι πια μόνο θέμα περιβάλλοντος – είναι και θέμα παιδικής ανάπτυξης. Η προστασία της εγκύου από επιβλαβείς περιβαλλοντικούς παράγοντες αποτελεί μια νέα, επείγουσα πρόκληση για τη δημόσια υγεία, τις πόλεις και τις πολιτικές τους.
