Η ενσυναίσθηση, είτε σε μια φιλία είτε σε μια ερωτική σχέση, αντλεί από τις δικές μας εμπειρίες για να βοηθήσει τους άλλους να νιώσουν ότι ακούγονται και δεν είναι μόνοι. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η εμπιστοσύνη και καλλιεργείται η αλληλοϋποστήριξη.
Η «υγιής ενσυναίσθηση» σέβεται την αυτονομία του κάθε ανθρώπου ως προς τον χρόνο που χρειάζεται για να επεξεργαστεί, να βρει λύσεις ή να αντιδράσει. Διαφέρει από τη συμπόνια, καθώς νιώθουμε μαζί με το άτομο και όχι απλώς λύπηση για αυτό, εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων Rebecca Love.
Στον πυρήνα της, η υγιής ενσυναίσθηση απαιτεί σαφή όρια που διαχωρίζουν τα δικά μας συναισθήματα από των άλλων. Η ισορροπία όμως χάνεται όταν παρεμβαίνουμε υπερβολικά για να λύσουμε προβλήματα ή αναλαμβάνουμε υπέρμετρη ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων — μια κατάσταση γνωστή ως «τοξική ενσυναίσθηση».
«Η τοξική ενσυναίσθηση χαρακτηρίζεται από υπερταύτιση και υπερβολική ανάληψη ευθύνης για την ψυχική κατάσταση, την ευημερία ή τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων κάποιου άλλου, εις βάρος των δικών μας σχέσεων, της αυτοφροντίδας και της εσωτερικής μας ηρεμίας», επισημαίνει η Love.
Σημάδια τοξικής ενσυναίσθησης
Αν και συχνά δεν είναι εμφανές εξαρχής, υπάρχουν ορισμένα σημάδια που δείχνουν ότι η ενσυναίσθηση έχει μετατραπεί σε τοξική ταύτιση. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό είναι η συνεχής προσπάθεια ικανοποίησης των άλλων (people pleasing). Βάζοντας διαρκώς τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές μας, μπορεί να χάσουμε την αίσθηση του εαυτού μας.
Όπως εξηγεί η Love, όσοι προσπαθούν συνεχώς να ευχαριστούν τους άλλους συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την αξία τους έξω από τη διαρκή προσφορά βοήθειας και επίλυσης ξένων προβλημάτων.
Ένα ακόμη σημάδι είναι η απώλεια σεβασμού στην αυτονομία του άλλου. Μπορεί να αρχίσετε να επιβάλλετε λύσεις στα προβλήματά τους, αναλαμβάνοντας έτσι την ευθύνη για κάτι που δεν σας ανήκει. «Συχνά δίνουν ανεπιθύμητες συμβουλές και νιώθουν προσωπικά προσβεβλημένοι ή θυμωμένοι αν ο άλλος δεν τις αποδεχτεί ή ακολουθήσει», προσθέτει η Love.
Γιατί είμαστε επιρρεπείς στην τοξική ενσυναίσθηση
Η Love αναφέρει πως συχνά οι ρίζες της τοξικής ενσυναίσθησης βρίσκονται σε άλυτα τραύματα του παρελθόντος. Όταν οι δικές μας επώδυνες εμπειρίες δεν έχουν επεξεργαστεί, οι κοινές καταστάσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως «πυροδοτητές». «Η υπερταύτιση ή υπερβολική προσφορά μπορεί να είναι ένας τρόπος να προσφέρουμε στους άλλους αυτό που θα θέλαμε να είχαμε λάβει εμείς», σημειώνει.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση παίζει επίσης ρόλο, καθώς η διαρκής αυτοθυσία μπορεί να εκφράζει την πεποίθηση ότι η αξία μας εξαρτάται από το πόσο βοηθούμε τους γύρω μας — ακόμα κι αν ξεπερνάμε τα όριά μας.
Τα όρια αποτελούν βασικό παράγοντα. «Το να κατανοούμε πού τελειώνουμε εμείς και πού αρχίζουν οι άλλοι είναι ουσιώδες για υγιή ενσυναίσθηση», τονίζει η Love. Χωρίς σαφή όρια, δυσκολευόμαστε να πούμε όχι και βιώνουμε το άγχος ή τον πόνο των άλλων σαν να ήταν δικός μας.
Οι συνέπειες της τοξικής ενσυναίσθησης
Όσοι υιοθετούν συστηματικά τα συναισθήματα των άλλων καταλήγουν συχνά εξαντλημένοι. Η χαρά μειώνεται ή γεννιέται αγανάκτηση, παρά την πρόθεση βοήθειας. Ο Michael G. Wetter, διπλωματούχος του American Board of Professional Psychology και ιδρυτής του Wetter Psychological Services, εξηγεί: «Με τον χρόνο, η ανεξέλεγκτη ενσυναίσθηση οδηγεί σε συναισθηματικό μούδιασμα — έναν προστατευτικό μηχανισμό που όμως μειώνει και τις θετικές εμπειρίες.»
Η τοξική ενσυναίσθηση μπορεί επίσης να προκαλέσει ψυχική καταπόνηση — κόπωση συμπόνιας, αυξημένο άγχος ή κατάθλιψη. «Όταν ο εαυτός μπλέκεται υπερβολικά με τα συναισθήματα των άλλων, επηρεάζεται αρνητικά η λήψη αποφάσεων και μπορεί να προκύψει σύγχυση ταυτότητας», προσθέτει ο Wetter.
Οι επιπτώσεις όμως δεν περιορίζονται στο μυαλό. Το σώμα συμμετέχει στον κύκλο αυτό: «Η τοξική ενσυναίσθηση διατηρεί το σύστημα αντίδρασης στο στρες σε συνεχή εγρήγορση. Αυξημένη κορτιζόλη, διαταραχές ύπνου, πονοκέφαλοι, πεπτικά προβλήματα, μυϊκή ένταση και κόπωση είναι συχνά φαινόμενα», επισημαίνει ο Wetter.
Πώς επηρεάζονται οι γύρω σας
Υπάρχουν συνέπειες και για το άτομο που λαμβάνει αυτή την υπερβολική ενσυναίσθηση. Εκτός από τη σύγχυση ρόλων και ορίων, απειλείται η αυτονομία του. Όπως λέει η θεραπεύτρια Courtney Shrum, «όταν κάποιος ταυτίζεται υπερβολικά με τον πόνο σας, μοιάζει σαν να αναλαμβάνει εκείνος την επούλωση — κάτι που μπορεί να σας αφήσει αδύναμους ή εξαρτημένους».
Ο αποδέκτης μπορεί επίσης να νιώσει ενοχή αν διαπιστώσει ότι το μοίρασμα των συναισθημάτων του «κοστίζει» στον άλλο. Αυτό οδηγεί συχνά στη σιωπή και την απομόνωση αντί για τη σύνδεση.
Πρακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση της τοξικής ενσυναίσθησης
Εάν πιστεύετε ότι έχετε πέσει στην παγίδα της τοξικής ενσυναίσθησης, υπάρχουν πρακτικοί τρόποι για αλλαγή. Η Shrum προτείνει σωματικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της ημέρας: παρατηρήστε αν αισθάνεστε δύσπνοια, μυϊκή ένταση ή κούραση — σημάδια ότι πλησιάζετε τα όριά σας.
«Το σώμα στέλνει προειδοποιητικά σημάδια πριν το καταλάβει ο νους», εξηγεί η Shrum. Αυτοί οι έλεγχοι σας βοηθούν να διακρίνετε πότε η ενσυναίσθησή σας μετατρέπεται σε αυτοεγκατάλειψη ώστε να επαναφέρετε τον εαυτό σας στη βάση του.
Επίσης προτείνει την εξωτερίκευση της ευθύνης: θυμίστε στον εαυτό σας ότι αυτά που ακούτε ανήκουν στον άλλο — δεν είναι δικό σας πρόβλημα προς επίλυση. Ένα απλό σημείωμα στο κινητό ή στο γραφείο μπορεί να βοηθήσει μετά από δύσκολες συζητήσεις.
«Το να ονοματίζετε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ εαυτού και άλλου εκπαιδεύει το νευρικό σας σύστημα ώστε να φροντίζετε χωρίς να κουβαλάτε», λέει η Shrum.
Mετά από μια φορτισμένη συνομιλία, δεσμευτείτε σε μια μικρή δραστηριότητα που σας ευχαριστεί: γράψτε ημερολόγιο, ακούστε μουσική ή βγείτε έξω για περπάτημα — δημιουργώντας έτσι ένα τελετουργικό αποφόρτισης.
«Αυτές οι πρακτικές βοηθούν στη ρύθμιση του νευρικού συστήματος ώστε η ενσυναίσθηση να μην οδηγεί σε εξάντληση», εξηγεί η Shrum.
Η ενσυναίσθηση είναι απαραίτητη για ασφαλείς και υποστηρικτικές σχέσεις — αλλά είναι σημαντικό από νωρίς να υιοθετήσουμε συνήθειες που αποτρέπουν την εκτροπή της σε ανθυγιεινά μονοπάτια.
Το κλειδί είναι να παραμένετε γειωμένοι στο σώμα σας», καταλήγει η Shrum. «Σε κάθε σχέση βάλτε σημεία ελέγχου: παρατηρήστε την ενέργεια, την ένταση και τα σημάδια κόπωσης στον εαυτό σας.» Έτσι θα ξεχωρίζετε αν απλώς ακούτε με φροντίδα ή αν αρχίζετε ασυνείδητα να κουβαλάτε τα συναισθήματα του άλλου σαν δικά σας. «Αυτό το μικρό διάλειμμα βοηθά στη μετάβαση από την απορρόφηση των συναισθημάτων στην υποστήριξη χωρίς αυτοεγκατάλειψη».
Πηγή: Huffpost
