Όλοι έχουμε γνωρίσει αυτόν τον φίλο που μπορεί να μας κάνει να γελάσουμε και να χαρούμε για τις επιτυχίες μας, αλλά δεν διστάζει να πετάξει πικρόχολα σχόλια ή διφορούμενες φιλοφρονήσεις. Πρόκειται για τον τύπο ανθρώπου που θολώνει τα όρια μεταξύ φίλου και εχθρού, δηλαδή τον λεγόμενο «φίλο-εχθρό».
Όπως εξηγεί η ψυχολόγος και ειδικός στις φιλίες Irene S. Levine, «ο όρος ‘φίλος-εχθρός’ περιγράφει κάποιον που φαίνεται να είναι φίλος, όμως η σχέση είναι μονόπλευρη ή ανισόρροπη και τελικά επώδυνη και μη ικανοποιητική». Αυτό το άτομο μπορεί να προσποιείται πως είναι φίλος, ίσως και να το πιστεύει, αλλά η συμπεριφορά του θυμίζει περισσότερο εχθρό: συχνά είναι υπονομευτικός, ανειλικρινής, αναξιόπιστος ή εκμεταλλεύεται τους άλλους.
Σε αντίθεση με τις αληθινές φιλίες, τέτοιες σχέσεις χαρακτηρίζονται από ψεύτικη οικειότητα, κακές προθέσεις, κρυφό ανταγωνισμό και αρνητικά σχόλια πίσω από την πλάτη. Η ψυχολόγος Stefanie Mazer σημειώνει πως «αυτές οι σχέσεις συχνά προκαλούν άγχος αντί για παρηγοριά». Είναι δύσκολο να χτίσεις εμπιστοσύνη με έναν φίλο-εχθρό και η τοξικότητα μπορεί να βλάψει την ψυχική σου υγεία. Τις περισσότερες φορές, είναι καλύτερα να απομακρυνθείς και να επενδύσεις σε ανθρώπους που νοιάζονται πραγματικά για εσένα.
Παρόλα αυτά, πολλοί δυσκολεύονται να αποκόψουν τους φίλους-εχθρούς. Οι ειδικοί εξηγούν τους λόγους που κρατάμε τέτοιες περίπλοκες σχέσεις ― και τι σημαίνει αυτό για εμάς.
Κοινή ιστορία και θετικές αναμνήσεις
Ένας βασικός λόγος είναι η μακροχρόνια κοινή πορεία. Η Levine τονίζει πως «οι άνθρωποι διστάζουν να τερματίσουν φιλίες χρόνων, ακόμα κι αν πρόκειται για φίλους-εχθρούς». Συχνά δεν ήταν πάντα έτσι τα πράγματα· μπορεί να έχουν υπάρξει όμορφες στιγμές ή αληθινή στήριξη στο παρελθόν.
Η εκπαιδεύτρια φιλίας Danielle Bayard Jackson, συγγραφέας του βιβλίου «Fighting for Our Friendships», επισημαίνει πως οι θετικές αναμνήσεις κάνουν δύσκολη τη ρήξη. Υπάρχουν στιγμές όπου ο φίλος-εχθρός στάθηκε πραγματικά δίπλα μας ή μοιράστηκε πόρους μαζί μας. Αυτή η ανάμειξη καλού και κακού οδηγεί πολλούς στο να διατηρούν τέτοιες σχέσεις για χρόνια.
Η Mazer προσθέτει ότι συχνά το άτομο εστιάζει υπερβολικά στις καλές στιγμές, υποβαθμίζοντας τη βλαβερή πλευρά της σχέσης. Σε βαθύτερο επίπεδο, η διατήρηση ενός φίλου-εχθρού μπορεί να σχετίζεται με την ανάγκη συνέχειας ή επειδή η σχέση συνδέεται με σημαντικά βιώματα ή στάδια της ζωής.
Ανταγωνισμός και παρακίνηση
Ένας άλλος λόγος είναι ο κρυφός ανταγωνισμός. Η Mazer αναγνωρίζει πως οι φίλοι-εχθροί μπορούν να λειτουργήσουν ως κίνητρο για αυτοβελτίωση. Ωστόσο, αυτή η παρακίνηση βασίζεται συχνά σε ανθυγιεινό ανταγωνισμό.
Η θεραπεύτρια Natalie Moore εξηγεί ότι πρόκειται για μια σχέση όπου επικρατεί ανομολόγητος ανταγωνισμός αντί για αληθινή υποστήριξη. Η έρευνα όμως δείχνει ότι οι συμπονετικοί φίλοι συμβάλλουν περισσότερο στην επιτυχία σε σύγκριση με τις ρηχές ή ανταγωνιστικές φιλίες.
Αναγνώριση του προβλήματος
Δεν είναι πάντα εύκολο να συνειδητοποιήσει κανείς ότι έχει έναν φίλο-εχθρό. Η Moore υπογραμμίζει πως αν δεν δίνουμε σημασία στο πώς μας φέρονται οι φίλοι μας ή πώς μας κάνουν να νιώθουμε, διατηρούμε τη σχέση από συνήθεια.
Η Levine συμπληρώνει ότι άνθρωποι με ανασφάλεια ή λίγους φίλους μπορεί να μην αντιλαμβάνονται καν τη βλαβερή δυναμική, θεωρώντας ότι «κάποιος είναι καλύτερος από το τίποτα».
Στιλ προσκόλλησης και συναισθηματικές ανάγκες
Η διατήρηση τέτοιων σχέσεων συχνά σχετίζεται με το στυλ προσκόλλησης του ατόμου. Η θεραπεύτρια Deborah Vinall, επικεφαλής ψυχολογικών υπηρεσιών στο Recovered.org, εξηγεί πως όσοι φοβούνται την εγκατάλειψη ή έχουν αγχώδη προσκόλληση σπάνια τερματίζουν ανθυγιεινές φιλίες.
Η Mazer επίσης αναφέρει πως άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή έντονη ανάγκη εξωτερικής επιβεβαίωσης τείνουν να παραμένουν σε αντιφατικές και συναισθηματικά απαιτητικές σχέσεις.
Kοινωνική συνοχή και συμφέροντα ομάδας
Οι φίλοι-εχθροί συχνά ανήκουν σε κοινά κοινωνικά δίκτυα ― δουλειά, παρέες ή οικογένεια ― κάτι που κάνει δύσκολη την πλήρη απομάκρυνση χωρίς κοινωνικές συνέπειες, σύμφωνα με τη Mazer.
Η Moore προσθέτει ότι όταν ανήκεις σε μεγάλη παρέα όπου υπάρχει ένας φίλος-εχθρός, μπορείς να νιώσεις πως πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα στην ομάδα ή στη ρήξη μαζί του. Αυτό απαιτεί δεξιοτεχνία στη διαχείριση των σχέσεων ώστε να διατηρήσεις τους αληθινούς φίλους χωρίς να αποκοπείς τελείως.
Στρατηγικά οφέλη και κοινωνικό status
Kάποιοι βλέπουν τη σχέση με τον φίλο-εχθρό ως στρατηγική επιλογή για πρόσβαση σε δύναμη, πόρους ― όπως μια ιδιωτική πισίνα ή λέσχη ― ή γνωριμίες υψηλού κύρους, όπως επισημαίνει η Vinall. Αν ο φίλος-εχθρός έχει υψηλό κοινωνικό status, αρκετοί μένουν κοντά του για να ενισχύσουν τη δική τους εικόνα.
Επιπλέον, οι φίλοι-εχθροί συχνά παρέχουν πρόσβαση σε σημαντικές γνωριμίες ή επαγγελματικές ευκαιρίες ― ακόμη κι αν αυτό προκαλεί ψυχολογική πίεση. Μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε μικτές προθέσεις στους ανθρώπους γύρω μας ή ακόμα και να δίνουν ωμές αλλά χρήσιμες ανατροφοδοτήσεις.
Kοινωνικοί κανόνες και όρια στη φιλία
Είναι ενδιαφέρον ότι ενώ θεωρείται φυσιολογικό ένα ζευγάρι να χωρίζει όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, δεν υπάρχει αντίστοιχη κοινωνική νόρμα για τη λήξη μιας προβληματικής φιλίας, όπως τονίζει η Moore. Πολλοί δυσκολεύονται να απομακρυνθούν επειδή δεν υπάρχει «αποδεκτός» τρόπος διακοπής μιας φιλίας.
Η Mazer προσθέτει ότι η ανάγκη αποφυγής συγκρούσεων και η ανησυχία για τη φήμη μας συχνά εμποδίζουν τους ανθρώπους από το να θέσουν ξεκάθαρα όρια ή να τερματίσουν μια σχέση ― ακόμα κι όταν βλάπτει την ψυχική υγεία τους.
Eπιλογή διατήρησης με όρια
Aν γνωρίζεις ότι κάποιος είναι πραγματικά φίλος-εχθρός, μπορείς συνειδητά να θέσεις όρια ώστε η σχέση αυτή να μην σε επηρεάζει αρνητικά, υπογραμμίζει η Levine. Αυτό σημαίνει ότι επιλέγεις συγκεκριμένα πλαίσια συναναστροφής όπου νιώθεις ασφαλής χωρίς όμως να βασίζεσαι σε εκείνον για βαθύτερες συναισθηματικές ανάγκες.
Tα όρια αυτά σου επιτρέπουν ίσως να διατηρείς μια περιορισμένη επαφή χωρίς αντίκτυπο στην αυτοεκτίμησή σου ή στη συνολική ευημερία σου. Όπως λέει η Mazer, τέτοιοι άνθρωποι μπορεί κατά διαστήματα να είναι διασκεδαστικοί ή υποστηρικτικοί ― αλλά μόνο υπό προϋποθέσεις που εσύ θέτεις.
Aυτό το είδος επιλογής πρέπει πάντα να γίνεται συνειδητά· καλό είναι τακτικά να αξιολογείς τα όριά σου και το πώς νιώθεις μέσα στη σχέση αυτή. Αντίθετα με το γνωστό «κράτα τους εχθρούς κοντά», λίγη απόσταση από έναν φίλο-εχθρό ίσως είναι τελικά προς όφελός σου.
Πηγή: Huffpost
