Τεράστιες εκτάσεις των υδάτινων αποθεμάτων της Ευρώπης στερεύουν, σύμφωνα με νέα ανάλυση που βασίστηκε σε δύο δεκαετίες δορυφορικών δεδομένων. Η αποθήκευση γλυκού νερού μειώνεται δραματικά σε περιοχές της νότιας και κεντρικής Ευρώπης, από την Ισπανία και την Ιταλία έως την Πολωνία και τμήματα του Ηνωμένου Βασιλείου.
Επιστήμονες του University College London (UCL), σε συνεργασία με τη Watershed Investigations και τη Guardian, ανέλυσαν δεδομένα δορυφόρων για την περίοδο 2002–2024, τα οποία καταγράφουν μεταβολές στο βαρυτικό πεδίο της Γης. Καθώς το νερό έχει μεγάλο βάρος, οι μετακινήσεις υπόγειων υδάτων, ποταμών, λιμνών, εδαφικής υγρασίας και παγετώνων αποτυπώνονται στα σήματα, επιτρέποντας στους δορυφόρους να «ζυγίζουν» το συνολικό αποθηκευμένο νερό.
Τα ευρήματα δείχνουν έντονη ανισορροπία: ο βορράς και η βορειοδυτική Ευρώπη – ιδιαίτερα η Σκανδιναβία, τμήματα του Ηνωμένου Βασιλείου και η Πορτογαλία – γίνονται πιο υγρά, ενώ μεγάλες περιοχές του νότου και της νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ελβετία, η Γερμανία, η Ρουμανία και η Ουκρανία, στεγνώνουν ολοένα περισσότερο.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα δεδομένα αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα τη διάσπαση του κλίματος. «Όταν συγκρίνουμε τα συνολικά δεδομένα αποθήκευσης νερού με κλιματικές βάσεις δεδομένων, οι τάσεις συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό», δήλωσε ο Mohammad Shamsudduha, καθηγητής διαχείρισης υδάτινης κρίσης στο UCL. Πρόσθεσε πως αυτό πρέπει να λειτουργήσει ως «καμπανάκι κινδύνου» για τους πολιτικούς που παραμένουν σκεπτικοί απέναντι στη μείωση εκπομπών.
Ανησυχητικές προοπτικές για το μέλλον της Ευρώπης
«Δεν μιλάμε πια για περιορισμό της υπερθέρμανσης στον 1,5°C· οδεύουμε προς τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και ήδη βλέπουμε τις συνέπειες», σημείωσε ο Shamsudduha. Διδακτορικός ερευνητής ονόματι Arifin απομόνωσε τα υπόγεια ύδατα από τα συνολικά δεδομένα κι εντόπισε ότι οι τάσεις στα πιο ανθεκτικά αυτά υδάτινα σώματα αντικατοπτρίζουν τη γενικότερη εικόνα: μεγάλο μέρος των κρυφών υδάτινων αποθεμάτων της Ευρώπης εξαντλείται.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι τάσεις διαφέρουν ανά περιοχή. «Συνολικά, η δυτική πλευρά γίνεται πιο υγρή ενώ η ανατολική στεγνώνει – και αυτή η διαφορά εντείνεται», ανέφερε ο Shamsudduha. Παρόλο που οι συνολικές βροχοπτώσεις ίσως παραμένουν σταθερές ή αυξάνονται ελαφρώς, το μοτίβο αλλάζει: παρατηρούνται πιο έντονες καταιγίδες αλλά και μεγαλύτερες ξηρασίες ειδικά το καλοκαίρι.
Τα υπόγεια ύδατα θεωρούνται πιο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή από τα επιφανειακά. Ωστόσο, οι ισχυρές καλοκαιρινές βροχές συχνά οδηγούν σε μεγαλύτερες απώλειες λόγω επιφανειακής απορροής και ξαφνικών πλημμυρών, ενώ η περίοδος αναπλήρωσης των υπόγειων υδάτων τον χειμώνα πιθανόν να μειώνεται. «Στη νοτιοανατολική Αγγλία, όπου το 70% του δημόσιου νερού προέρχεται από υπόγεια ύδατα, αυτές οι αλλαγές στις βροχοπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα», προειδοποιεί.
Η χρήση νερού στην ΕΕ και οι προκλήσεις διαχείρισης
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, η συνολική άντληση νερού από επιφανειακά και υπόγεια αποθέματα στην ΕΕ μειώθηκε μεταξύ 2000-2022. Ωστόσο, οι αντλήσεις υπόγειων υδάτων αυξήθηκαν κατά 6%, κυρίως για δημόσια ύδρευση (18%) και γεωργία (17%). Το υπόγειο νερό αποτελεί κρίσιμο πόρο: το 2022 κάλυψε το 62% των αναγκών δημόσιας ύδρευσης στα κράτη μέλη και το 33% των αρδευτικών αναγκών.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι η στρατηγική ανθεκτικότητας στο νερό στοχεύει να βοηθήσει τα κράτη μέλη να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και να αντιμετωπίσουν ανθρωπογενείς πιέσεις. Στόχος είναι μια «έξυπνη ως προς το νερό οικονομία» σε συνδυασμό με σύσταση για βελτίωση της αποδοτικότητας κατά τουλάχιστον 10% έως το 2030. Με τις απώλειες δικτύων ύδρευσης να κυμαίνονται από 8% έως 57% στην ΕΕ, η μείωση των διαρροών και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών θεωρούνται κρίσιμες ενέργειες.
Δραματικές συνέπειες και ανάγκη άμεσης δράσης
Η καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο Reading, Hannah Cloke, τόνισε: «Είναι ανησυχητικό να βλέπουμε αυτή τη μακροχρόνια τάση. Έχουμε βιώσει μεγάλες ξηρασίες τελευταία και ακούμε διαρκώς πως αυτόν τον χειμώνα ίσως έχουμε λιγότερες βροχές – ήδη είμαστε σε συνθήκες ξηρασίας». Προειδοποίησε ότι την επόμενη άνοιξη και καλοκαίρι, αν δεν σημειωθούν αρκετές βροχοπτώσεις, θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες με αυστηρούς περιορισμούς στην κατανάλωση νερού στην Αγγλία.
Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος έχει ήδη ζητήσει από την Αγγλία να προετοιμαστεί για ξηρασία που ενδέχεται να συνεχιστεί έως το 2026, εκτός εάν υπάρξουν σημαντικές βροχοπτώσεις το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Η υπουργός Υδάτων, Emma Hardy, δήλωσε πως ασκείται ολοένα μεγαλύτερη πίεση στους υδάτινους πόρους της χώρας γι’ αυτό προωθείται η δημιουργία εννέα νέων ταμιευτήρων για μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα.
Ωστόσο, σύμφωνα με την Cloke, μόνο τέτοιες υποσχέσεις για τεράστιους ταμιευτήρες που θα λειτουργήσουν μετά από δεκαετίες δεν αρκούν για άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος. Τόνισε ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση νερού, στη μείωση κατανάλωσης εξ αρχής, στον διαχωρισμό πόσιμου από ανακυκλωμένο νερό όπου είναι εφικτό καθώς και στη χρήση λύσεων βασισμένων στη φύση – όλα αυτά πρέπει να γίνουν πολύ πιο γρήγορα ώστε να καλυφθούν οι μακροχρόνιες τάσεις.
Παγκόσμιες επιπτώσεις – Η ανάγκη νέων ιδεών
Η τάση ξήρανσης στην Ευρώπη θα έχει «εκτεταμένες» επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια, τη γεωργία και τα οικοσυστήματα που εξαρτώνται από το νερό – ειδικά τους βιότοπους που τροφοδοτούνται από υπόγεια ύδατα. Οι μειούμενες δεξαμενές στην Ισπανία μπορεί να επηρεάσουν άμεσα το Ηνωμένο Βασίλειο που βασίζεται σε εισαγωγές φρούτων κι άλλων προϊόντων από ευρωπαϊκές χώρες.
Οι επιπτώσεις που παρατηρούνταν εδώ και χρόνια στον παγκόσμιο Νότο – από τη Νότια Ασία ως την Αφρική και τη Μέση Ανατολή – είναι πλέον πολύ κοντά μας: η κλιματική αλλαγή επηρεάζει πλέον εμφανώς την ίδια την Ευρώπη. «Χρειάζεται να αποδεχτούμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματικότητα· συμβαίνει τώρα κι επηρεάζει κι εμάς», υπογράμμισε ο Shamsudduha καλώντας σε καλύτερη διαχείριση των υδάτων αλλά και σε ανοιχτό πνεύμα απέναντι σε νέες ή ακόμη κι αντισυμβατικές ιδέες όπως η ευρεία συλλογή βρόχινου νερού στη Βρετανία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο καταγράφονται έντονες τάσεις ξηρασίας στη Μέση Ανατολή, την Ασία, τη Νότια Αμερική καθώς κι ανά μήκος της δυτικής ακτής των ΗΠΑ αλλά και στον Καναδά. Ακόμη κι η Γροιλανδία, η Iσλανδία και το Svalbard παρουσιάζουν δραματικά σημάδια ξήρανσης.
Στο Iράν, η Τεχεράνη πλησιάζει στο «μηδέν ημερών» όταν δεν θα υπάρχει καθόλου τρεχούμενο νερό· εξετάζονται ήδη σχέδια δελτίωσης κι ο πρόεδρος της χώρας Masoud Pezeshkian έχει δηλώσει ότι αν αποτύχουν αυτά τα μέτρα ίσως χρειαστεί εκκένωση της πόλης.
Με πληροφορίες από The Guardian
