Το πλαστικό βρίσκεται πλέον παντού: στον αέρα, το φαγητό και το νερό μας. Υπολογίζεται ότι 11 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς, με την ποσότητα αυτή να αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2040. Ταυτόχρονα, οι επιστήμονες ανιχνεύουν μικροπλαστικά σε εγκέφαλο, πνεύμονες, πεπτικό σύστημα και ακόμα και σε πλακούντες ανθρώπων.
Ωστόσο, το τι ακριβώς προκαλούν αυτά τα σωματίδια στο σώμα μας παραμένει ανησυχητικά ασαφές. Πρώιμες έρευνες δείχνουν πιθανή συσχέτιση με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού, παθήσεων του εντέρου και αναπνευστικών διαταραχών. Παρόλα αυτά, απαιτείται περαιτέρω μελέτη για να αποδειχθεί αν το πλαστικό ευθύνεται ή επιδεινώνει τις συγκεκριμένες ασθένειες.
Μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα, είναι δύσκολο να βρεθούν σαφείς απαντήσεις για το πόσο πρέπει να αποφεύγουμε το πλαστικό—αν πρέπει καθόλου. Πρέπει ένας ανήσυχος καταναλωτής να προσπαθήσει για έναν αυστηρά «μηδενικό» τρόπο ζωής χωρίς πλαστικό; Ή μήπως να περιμένουμε τα επιστημονικά δεδομένα χωρίς να αλλάξουμε συνήθειες;
Για να βρούμε μια λογική στάση απέναντι στη συνύπαρξη με το πλαστικό, ρωτήσαμε ειδικούς τι κάνουν στην καθημερινότητά τους. Η Britta Baechler, διευθύντρια έρευνας για τα πλαστικά στους ωκεανούς στην Ocean Conservancy, και ο Douglas Walker, ερευνητής μικροπλαστικών και δημόσιας υγείας στο Emory University, μελετούν τις περιβαλλοντικές και υγειονομικές συνέπειες του πλαστικού. Μοιράζονται εδώ τις δικές τους πρακτικές για μια ζωή μέσα στον «ωκεανό» πλαστικού.
Γιατί αξίζει να προσέξουμε την κατανάλωση πλαστικού
Walker: Υπάρχουν πάνω από 16.000 διαφορετικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά υλικά—και για πολλά από αυτά δεν έχουμε καθόλου τοξικολογικά δεδομένα. Δεν γνωρίζουμε αν είναι επιβλαβή ή όχι.
Αυτό είναι ένα πεδίο εντατικής έρευνας: να αξιολογηθεί η έκθεση σε αυτό το ευρύ φάσμα χημικών και οι πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία. Αυτό που πάντα με εκπλήσσει είναι πόσο υψηλή μπορεί να είναι η έκθεσή μας στα πλαστικά και τις σχετικές ουσίες. Τα μικροπλαστικά βρίσκονται στον αέρα που αναπνέουμε, ενώ η πιο συνηθισμένη πηγή είναι πιθανότατα το φαγητό και το νερό μας.
Baechler: Περίπου 1.300 θαλάσσια είδη έχουν βρεθεί να καταναλώνουν πλαστικά. Δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις—είναι πια εξαιρετικά συχνό φαινόμενο και υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Έχουμε εντοπίσει μικροπλαστικά στην κορυφή του Έβερεστ, αλλά και στη Τάφρο των Μαριανών—είναι πραγματικά παντού. Γι’ αυτό έχει σημασία να αποτρέψουμε τη διάδοση μικροπλαστικών από την πηγή, δηλαδή τα ίδια μας τα σπίτια. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η μείωση του πλαστικού δεν είναι θέμα τελειότητας, αλλά συνειδητότητας.
Πρακτικές συμβουλές για λιγότερο πλαστικό στην καθημερινότητα
Walker: Αυτή τη στιγμή κάθομαι στο αυτοκίνητό μου περιτριγυρισμένος από πλαστικό, μιλώντας σε κινητό με πλαστική θήκη. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου δεν μπορούμε να αποφύγουμε το πλαστικό.
Για μένα, μια «ιδανική» μέρα αποφυγής πλαστικού σημαίνει κυρίως να αποφεύγω τροφές που έχουν έρθει σε επαφή με πλαστικό. Δεν ζεσταίνω ποτέ φαγητό σε πλαστικό δοχείο—είναι κάτι που προσπαθώ πάντα να αποφύγω.
Δεν πιστεύω ότι μπορούμε ή πρέπει ποτέ να εξαλείψουμε πλήρως τη χρήση του πλαστικού. Όμως υπάρχουν απλές επιλογές: αντί για μπουκάλι νερού μιας χρήσης, χρησιμοποιούμε μεταλλικό ή γυάλινο παγούρι· δεν ζεσταίνουμε φαγητό σε πλαστικές συσκευασίες. Μικρές αλλαγές μπορούν συλλογικά να κάνουν μεγάλη διαφορά.
Baechler: Είναι ασφαλές να πούμε ότι η θερμότητα και τα πλαστικά δοχεία φαγητού δεν συνδυάζονται καλά—με λίγες απλές αλλαγές μπορούμε να μειώσουμε την έκθεσή μας στα μικροπλαστικά αντικαθιστώντας τα με μη-πλαστικά υλικά.
Στην καθημερινότητά μου, όταν πηγαίνω τα παιδιά στο σχολείο ή κάνω δουλειές, συχνά χρειάζομαι καφέ… αλλά τα ποτήρια μιας χρήσης έχουν επένδυση από πλαστικό! Στο σπίτι αποφεύγω πλέον τη θέρμανση φαγητού σε πλαστικά δοχεία.
Το πλύσιμο ρούχων αποτελεί επίσης τεράστια πηγή μικροπλαστικών στο περιβάλλον. Κατά το πλύσιμο δημιουργούνται μικροΐνες—κομμάτια πλαστικού που αποκολλώνται από τα ρούχα και καταλήγουν στα λύματα. Τα στερεά των λυμάτων συχνά χρησιμοποιούνται ως λίπασμα στα χωράφια.
Πλύσιμο σε χαμηλή θερμοκρασία, ήπιες σκόνες και εξωτερικά φίλτρα πλυντηρίου μπορούν να μειώσουν έως 90% τα μικροπλαστικά που απελευθερώνονται. Υπάρχουν ακόμη ειδικές μπάλες ή σακούλες λεπτής ύφανσης που συλλέγουν ίνες κατά το πλύσιμο.
Τι μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη ρύπανση από πλαστικό;
Mια μόνο έρευνα έδειξε ότι 60 εταιρείες ευθύνονται για σχεδόν το μισό της παγκόσμιας ρύπανσης από πλαστικό.
Baechler: Η επιστήμη δείχνει τρεις βασικές αλλαγές: Πρώτον, μεγάλη μείωση στην παραγωγή—κυρίως των προϊόντων μιας χρήσης. Στην ετήσια διεθνή καθαριότητα ακτών της Ocean Conservancy, τα αντικείμενα που βρίσκονται συχνότερα είναι μακράν τα πλαστικά μιας χρήσης: σκεύη φαγητού, σακούλες, μαχαιροπίρουνα.
Δεύτερον, καλύτερη διαχείριση των υπαρχόντων πλαστικών—πολλά συστήματα ανακύκλωσης είναι ξεπερασμένα ή υπερφορτωμένα κι έτσι δεν λειτουργούν αποτελεσματικά.
Τρίτον, μπορούμε όλοι να εκφράζουμε τη γνώμη μας στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και στις εταιρείες: αν βλέπετε υπερβολική συσκευασία στο σούπερ μάρκετ, ενημερώστε τους! Έχουμε δει σημαντική πρόοδο όταν οι πολίτες διεκδικούν αλλαγές στον χώρο του πλαστικού.
Walker: Πρέπει επίσης οι βιομηχανίες τροφίμων και εμπορίου να βελτιώσουν την αποδοτικότητα στη συσκευασία—είναι απαραίτητο κάθε προϊόν να τυλίγεται ξεχωριστά σε πλαστικό; Το βάρος δεν πρέπει να πέφτει μόνο στους καταναλωτές· χρειάζεται συνολική αλλαγή στη βιομηχανία.
Τι συμβουλεύετε όσους νιώθουν πως όλα αυτά τους ξεπερνούν;
Walker: Είναι πολύ δύσκολο θέμα· πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι κανείς δεν μπορεί να είναι τέλειος στην αποφυγή του πλαστικού ή των προϊόντων που έρχονται σε επαφή μαζί του. Η συνειδητότητα και η προσπάθεια αρκούν για σημαντική διαφορά.
Baechler: Το ότι το πλαστικό υπάρχει παντού δεν σημαίνει πως πρέπει απλώς να το δεχτούμε ως δεδομένο στη ζωή μας. Όσο περισσότερο επιλέγουμε ανθεκτικές, επαναχρησιμοποιούμενες λύσεις και αποφεύγουμε όπου μπορούμε τις συσκευασίες μιας χρήσης, τόσο λιγότερα απόβλητα καταλήγουν στο περιβάλλον μας.
Απλές καθημερινές πράξεις κάθε ανθρώπου μπορούν πραγματικά να προκαλέσουν θετικές αλλαγές μεγάλης διάρκειας στο περιβάλλον.
Πηγή: National Geographic
