Βρώμικα πιάτα μαζεύονται στον νεροχύτη, καθαρά και άπλυτα ρούχα ανακατεμένα στο πάτωμα, διαφημιστικά φυλλάδια στοιβαγμένα στο γραφείο και ίσως ένα παλιό περιτύλιγμα φαγητού κάτω από τον καναπέ. Αν το σπίτι σας είναι ακατάστατο ή αποδιοργανωμένο, δεν είστε μόνοι σας.
«Ελάχιστοι άνθρωποι ζουν πραγματικά χωρίς ακαταστασία», λέει ο Michael Tompkins, ψυχολόγος και συνδιευθυντής του San Francisco Bay Area Center for Cognitive Therapy. Ενώ κάποιοι θεωρούν την ακαταστασία ένδειξη τεμπελιάς, στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί απρόσμενοι λόγοι που μπορεί να είστε ακατάστατοι — από στάδια ζωής και χαρακτηριστικά προσωπικότητας έως ψυχικές διαταραχές.
Μιλήσαμε με ειδικούς για να κατανοήσουμε αυτούς τους λόγους και να διακρίνουμε πότε η ακαταστασία είναι απλώς τρόπος ζωής ή πότε αποτελεί πρόβλημα που προκαλεί δυσφορία. Δείτε παρακάτω τι μπορεί να κρύβεται πίσω από το χάος στο σπίτι σας:
Μπορεί να έχετε ΔΕΠΥ
Η αποδιοργάνωση αποτελεί ένα από τα «χαρακτηριστικά συμπτώματα» της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), αναφέρει η Terry Matlen, ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας του βιβλίου «The Queen of Distraction». «Η εκτελεστική λειτουργία είναι γενικά μειωμένη στον εγκέφαλο με ΔΕΠΥ».
Αυτό σημαίνει δυσκολία στον σχεδιασμό, την έναρξη και ολοκλήρωση εργασιών, καθώς και προβλήματα με τη λειτουργική μνήμη. Όπως εξηγεί ο Tompkins, «όταν υπάρχει πρόβλημα στη λειτουργική μνήμη, είναι πολύ δύσκολο να φέρεις εις πέρας μια εργασία από την αρχή μέχρι το τέλος». Έτσι, μπορεί να αποσπάστε εύκολα—για παράδειγμα, μπαίνοντας στο σπίτι και αφήνοντας τα κλειδιά σε μια καρέκλα αντί για το μπολ τους επειδή σας αποσπά ο σκύλος.
Δεν πρόκειται για συνειδητή επιλογή αλλά για δυσκολία συγκράτησης της σκέψης, τονίζει ο Tompkins. Το αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση ακαταστασίας. Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ συχνά νιώθουν υπερφόρτωση από τα βήματα που απαιτούνται για να ολοκληρώσουν εργασίες, οδηγούμενοι σε παράλυση μπροστά στο χάος, προσθέτει η Matlen.
Συχνά αναρωτιούνται «από πού να αρχίσω;», καθώς η εκτελεστική λειτουργία καταρρέει. Εργασίες χωρίς προθεσμία ή ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως το δίπλωμα ρούχων ή το πλύσιμο πιάτων, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ξεκινήσουν για άτομα με ΔΕΠΥ, σύμφωνα με τη Natalie Christine Dattilo, ψυχολόγο και εκπαιδεύτρια στην Harvard Medical School.
Όταν η ψυχική υγεία επηρεάζει την τάξη στο σπίτι
Μπορεί να αντιμετωπίζετε κατάθλιψη ή/και άγχος.
«Η κατάσταση του φυσικού μας χώρου συχνά αντανακλά την ψυχική μας κατάσταση», επισημαίνει η Dattilo. Το σπίτι μπορεί να γίνεται ακατάστατο επειδή νιώθουμε υπερβολικό στρες ή είμαστε πολύ εξαντλημένοι για να ασχοληθούμε με την οργάνωση.
Ένα άτομο με κατάθλιψη βιώνει χαμηλή ενέργεια και έλλειψη κινήτρου. «Το κίνητρο προέρχεται από τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με την προσδοκία ανταμοιβής· όταν είμαστε καταθλιπτικοί, αυτή η λειτουργία ουσιαστικά “απενεργοποιείται”», εξηγεί η Dattilo. Αυτό οδηγεί σε απάθεια και κάνει ακόμη πιο δύσκολη την έναρξη απαιτητικών εργασιών όπως το συμμάζεμα ή το καθάρισμα.
Η κατάθλιψη και το άγχος προκαλούν επίσης δυσκολία συγκέντρωσης, κάνοντας ακόμη και μικρές δουλειές να φαίνονται βουνό, σύμφωνα με τον Tompkins. Επιπλέον, έρευνες δείχνουν ότι η ακαταστασία σχετίζεται με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες—κάτι που εντείνει το αίσθημα πίεσης.
Μπορεί να περνάτε μια αγχωτική αλλαγή στη ζωή σας.
Μεγάλες αλλαγές στη ζωή φέρνουν άγχος και μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα διαχείρισης της ακαταστασίας—ακόμη κι αν συνήθως είστε τακτικοί. Ένα «ψυχοκοινωνικό στρεσογόνο γεγονός» μπορεί να μειώσει τις αντοχές μας στην καθημερινότητα, εξηγεί ο Tompkins.
«Όταν είμαστε στρεσαρισμένοι… δίνουμε λιγότερη προτεραιότητα στις δουλειές του σπιτιού», προσθέτει η Matlen. Η απόκτηση παιδιών είναι συχνά μια δύσκολη μετάβαση—ειδικά για γονείς με ΔΕΠΥ—καθώς αυξάνονται οι απαιτήσεις, τα ερεθίσματα και οι ευθύνες.
Άλλες μεταβάσεις που δυσκολεύουν: ξεκίνημα σπουδών, συγκατοίκηση ή γάμος, διαζύγιο ή ορμονικές αλλαγές όπως η εμμηνόπαυση.
Συναισθηματικοί & προσωπικοί παράγοντες στην ακαταστασία
Μπορεί να σας δυσκολεύει συναισθηματικά το ξεκαθάρισμα αντικειμένων.
«Το συμμάζεμα μπορεί να προκαλεί συναισθηματικό στρες γιατί συχνά ενεργοποιεί αναμνήσεις του παρελθόντος», λέει ο Joseph Ferrari, καθηγητής ψυχολογίας στο DePaul University. Αναμνηστικά αντικείμενα όπως κούπες ή εισιτήρια συναυλιών ξυπνούν θετικές ή αρνητικές αναμνήσεις—κάνοντας δύσκολο το ξεχώρισμα ή την απομάκρυνσή τους.
Μπορεί απλώς να έχετε χαλαρή προσωπικότητα.
Η προσωπικότητα παίζει ρόλο στην τάση προς την τάξη—κυρίως ως προς τη συνειδητότητα (conscientiousness). Όπως εξηγεί η Dattilo: «Οι συνειδητοί άνθρωποι χαρακτηρίζονται από τάξη, υπευθυνότητα και αυτοπειθαρχία… Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι είναι πιο χαλαροί και λιγότερο προσανατολισμένοι σε στόχους».
Οι περισσότεροι ανήκουν κάπου στη μέση· όσοι όμως έχουν χαμηλή συνειδητότητα δυσκολεύονται περισσότερο στη διατήρηση οργανωμένου χώρου—αν και δεν τους ενοχλεί τόσο η ακαταστασία.
Μπορεί να δυσκολεύεστε στις αποφάσεις.
«Οι άνθρωποι με πολλή ακαταστασία τείνουν να είναι πιο αναποφάσιστοι», σημειώνει ο Ferrari. Η αναβλητικότητα στις αποφάσεις (decisional procrastination) οδηγεί σε αποφυγή επιλογών—όπως πού θα μπει ένα αντικείμενο ή αν πρέπει να κρατηθεί—με αποτέλεσμα τα πράγματα να μένουν εκεί που βρίσκονται.
Πότε γίνεται πρόβλημα η ακαταστασία;
Οι περισσότεροι έχουμε κάποια ακαταστασία στη ζωή μας. Πώς όμως ξέρουμε πότε γίνεται πρόβλημα; Σύμφωνα με τον Ferrari, υπάρχει ένα σημείο καμπής όπου η υπερβολική συσσώρευση προκαλεί «χαοτική διαβίωση».
Ο ίδιος μαζί με τη Catherine Roster, καθηγήτρια στο University of New Mexico, εξετάζουν τέσσερις τομείς όταν αξιολογούν τον βαθμό της ακαταστασίας: αν προκαλεί δυσφορία, αν επηρεάζει τη λειτουργικότητα του σπιτιού σας, αν επιβαρύνει τις σχέσεις σας ή αν πλήττει την οικονομική σας ευημερία.
Για παράδειγμα, αν καθυστερείτε σε ραντεβού επειδή δεν βρίσκετε τα απαραίτητα (όπως οδοντόβουρτσα ή καθαρά ρούχα), αυτό διαταράσσει την καθημερινότητά σας και προκαλεί στρες, τονίζει ο Tompkins.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα γεμάτα σπίτια επηρεάζουν αρνητικά τόσο την ικανοποίηση από τη ζωή όσο και τη συνολική ευεξία μας. Η Dattilo σημειώνει: «Όπως ένας χαοτικός χώρος εντείνει το άγχος, έτσι κι ένας οργανωμένος χώρος μας κάνει να νιώθουμε ηρεμία και ασφάλεια».
Τι μπορείτε να κάνετε για την ακαταστασία
Αν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε πραγματικά με την ακαταστασία, μπορείτε να αναζητήσετε επαγγελματία διοργανωτή μέσω του Institute for Challenging Disorganization. Αν υποψιάζεστε ότι μπορεί να αντιμετωπίζετε πρόβλημα ψυχικής υγείας (όπως ΔΕΠΥ, κατάθλιψη ή άγχος), ζητήστε αξιολόγηση από ειδικό ψυχικής υγείας που θα σας βοηθήσει στη διάγνωση και στην επιλογή θεραπείας.
Να θυμάστε: Δεν υπάρχει “σωστός” τρόπος οργάνωσης του χώρου σας. Αν η ακαταστασία δεν δημιουργεί προβλήματα σε εσάς ή στους άλλους στο σπίτι σας, πιθανόν σχετίζεται απλώς με τις προσωπικές σας προτιμήσεις στη διαβίωση. Όπως επισημαίνει ο Tompkins: «Το μεγαλύτερο λάθος είναι πως υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος για να ζεις στον χώρο σου». Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική ανοχή στην ακαταστασία — συχνά το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν αποδεχόμαστε αυτές τις διαφορές μεταξύ μας.
Πηγή: Huffpost
