Η έννοια της ανθεκτικότητας έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία τα τελευταία χρόνια, με τη χρήση της να γίνεται όλο και πιο συχνή στην ψυχολογία. Η λέξη προέρχεται από το αγγλικό resilience και το λατινικό resilio, που σημαίνει «αναπηδώ προς τα πίσω». Σύμφωνα με τη RAE, η ανθεκτικότητα ορίζεται ως η ικανότητα ενός ζωντανού οργανισμού να προσαρμόζεται απέναντι σε έναν διαταρακτικό παράγοντα ή μια δυσμενή κατάσταση.
Με άλλα λόγια, η ανθεκτικότητα είναι η δυνατότητα να ξεπερνά κανείς δυσκολίες, άγχος ή εχθρικές συνθήκες και να βγαίνει από αυτές πιο δυνατός και επιτυχημένος. Τα άτομα με ανθεκτικότητα μετατρέπουν τα εμπόδια σε ευκαιρίες μάθησης, αξιοποιώντας τις δυσκολίες ως κίνητρο για προσωπική ανάπτυξη.
Ο Γάλλος νευρολόγος και ψυχίατρος Boris Cyrulnik ανέπτυξε εκτενώς τον όρο αυτό, ορίζοντάς τον ως «αναγέννηση μέσα από τον πόνο». Βασίστηκε στις έρευνες της Αμερικανίδας ψυχολόγου Emmy Elizabeth Werner, που παρακολούθησε πάνω από 600 άτομα για περισσότερα από 40 χρόνια. Τα συμπεράσματά της έδειξαν ότι πάνω από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων εξελίχθηκαν σε ανθεκτικούς, κοινωνικά υπεύθυνους και σίγουρους ενήλικες, παρά τα δύσκολα παιδικά τους χρόνια.
Η ανθεκτικότητα δεν είναι εκ γενετής ιδιότητα του ανθρώπου· αποτελεί μια δυναμική και σύνθετη διαδικασία που διαμορφώνεται από ατομικούς, οικογενειακούς, κοινοτικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Με εξάσκηση και συνέπεια, μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής.
Χαρακτηριστικά και δεξιότητες των ανθεκτικών ατόμων
Ρεαλισμός: Οι ανθεκτικοί άνθρωποι δεν είναι απλώς αισιόδοξοι, αλλά βλέπουν τη θετική πλευρά κάθε κατάστασης. Κάθε λάθος αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία μάθησης και η εστίαση στη λύση είναι πιο αποτελεσματική από την εμμονή στο πρόβλημα.
Προσαρμοστικότητα: Έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται εύκολα σε νέες καταστάσεις και δεν διστάζουν να αλλάξουν συνήθειες ή να δοκιμάσουν νέους τρόπους. Αυτή η ευελιξία τους βοηθά να ανταποκριθούν σε οποιοδήποτε περιβάλλον.
Αυτοεκτίμηση: Η αυτοπεποίθηση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό τους. Πιστεύουν στις δυνατότητές τους και δεν φοβούνται την αποτυχία, αναγνωρίζοντας το λάθος ως απαραίτητο μέρος της διαδρομής προς την επιτυχία.
Συναισθηματική νοημοσύνη: Μπορούν να αναγνωρίζουν, να αποδέχονται και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Κατανοούν ότι κάθε συναίσθημα έχει τον σκοπό του και το αντιμετωπίζουν χωρίς άρνηση ή φόβο.
Ανοχή στη ματαίωση: Συνειδητοποιούν πως τίποτα δεν πετυχαίνει με την πρώτη προσπάθεια. Αντιλαμβάνονται ότι κάθε βήμα – ακόμα κι αν συνοδεύεται από αποτυχία – είναι απαραίτητο για την εξέλιξη.
Σχετικοποίηση: Δεν επηρεάζονται υπερβολικά από το αποτέλεσμα των πράξεών τους, αλλά απολαμβάνουν τη διαδικασία περισσότερο από τον τελικό στόχο.
Παράγοντες ενίσχυσης της ανθεκτικότητας στα παιδιά
Το προσωπικό ιστορικό κάθε ατόμου, ο τρόπος ανατροφής και η υποστήριξη που λαμβάνει στην παιδική ηλικία αποτελούν βασικά πρότυπα που διαμορφώνουν την ικανότητα αντιμετώπισης δυσκολιών. Ωστόσο, δεν πρέπει να αποδίδουμε αποκλειστικά σε αυτά την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας. Με προσπάθεια και επιμονή, πολλά στοιχεία αυτής της δεξιότητας μπορούν να ενισχυθούν στην πορεία.
Μερικές πρακτικές στρατηγικές για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στα παιδιά περιλαμβάνουν:
Επιλογή προκλήσεων με στρατηγική σκέψη: Είναι σημαντικό να αξιολογούμε τη σημασία των γεγονότων και να δίνουμε βαρύτητα μόνο σε όσα πραγματικά αξίζουν. Αυτό σημαίνει να μαθαίνουμε να σχετικοποιούμε καταστάσεις και να επιλέγουμε τις “μάχες” που αξίζει να δώσουμε, αποφεύγοντας εκείνες που απλώς μας εξαντλούν ψυχικά.
Αναζήτηση επαγγελματικής υποστήριξης: Όταν υπάρχει ανάγκη, η προσφυγή σε ειδικούς είναι καθοριστική. Έτσι μπορούμε να ξεμάθουμε δυσλειτουργικά μοτίβα συμπεριφοράς και να αποκτήσουμε νέα εργαλεία για καλύτερη διαχείριση της καθημερινότητας.
Γονεϊκό πρότυπο συμπεριφοράς: Σε στιγμές δυσκολίας, οι γονείς καλούνται να λειτουργούν ως θετικά πρότυπα για τα παιδιά τους. Πριν αντιδράσουν παρορμητικά, πρέπει να σκεφτούν προσεκτικά και να δίνουν προτεραιότητα στην αναζήτηση λύσεων αντί στη συνεχή εστίαση στο πρόβλημα.
Ολιστική φροντίδα της ευεξίας: Υγιεινές συνήθειες, τακτική άσκηση, ισορροπημένη διατροφή και επαρκής ξεκούραση συμβάλλουν στη διατήρηση ψυχραιμίας και ρεαλισμού. Η κάλυψη των βασικών αναγκών αποτελεί θεμέλιο για μια ήρεμη στάση απέναντι στις προκλήσεις.
Πηγή: EL PAÍS
