Μια μεγάλη έκθεση αφιερωμένη σε έναν από τους σημαντικότερους φωτογράφους όλων των εποχών, τον Henri Cartier – Bresson (1908-2004) παρουσιάζεται στο μουσείο του ιδρύματος Bασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στο Παγκράτι, από τις 3 Ιουλίου έως τις 27 Οκτωβρίου 2024. Ταυτόχρονα, στην Άνδρο, λειτουργεί η έκθεση «Κοιτάζοντας τους άλλους», με έργα της συζύγου του, Μartine Franck, που υπήρξε, επίσης, εξαιρετική φωτογράφος.

Το ζευγάρι διατηρούσε μακροχρόνια φιλία με τον Βασίλη και την Ελίζα Γουλανδρή. Μάλιστα, η νέα πτέρυγα του Μουσείου της Άνδρου, εγκαινιάστηκε το 1987, με μια έκθεση 150 φωτογραφιών του καλλιτέχνη, τις οποίες είχε επιλέξει ο ίδιος και είχε επιμεληθεί το στήσιμό τους.

«Παρατηρώ. Δεν επιδιώκω να γίνομαι αρεστός. Το μόνο που μ’ ενδιαφέρει στη φωτογραφία, είναι αυτή η πλευρά της αμεσότητας. Να είσαι εκεί, παρών: «Μπαμ»! Μικρή σημασία έχει το γεγονός, αφού κάθε γεγονός έχει την αξία του», έλεγε χαρακτηριστικά ο φωτογράφος.

Ο Cartier – Bresson ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας, σπούδασε ζωγραφική και μελέτησε τους μεγάλους ζωγράφους στα μουσεία του Παρισιού. Εκεί, συναναστράφηκε όλα τα σπουδαία ονόματα της εποχής του στις τέχνες και τα γράμματα. Την δεκαετία του 1930, γνωρίζει τον εκδότη του περιοδικού τέχνης Verve, τον Τεριάντ, ο οποίος έγινε ο μέντοράς του.

Η φετινή έκθεση χωρίζεται σε δύο ξεχωριστές θεματικές ενότητες. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στο μοναδικό του λεύκωμα «Η αποφασιστική στιγμή» (Images à la sauvette) και η δεύτερη, με τίτλο «Ελλάδα», περιλαμβάνει φωτογραφίες που τράβηξε, κατά τη διάρκεια των τριών ταξιδιών του, στη χώρα μας.

Ο τόμος “Images à la sauvette”, που καθιερώθηκε με τον τίτλο «Η αποφασιστική στιγμή», έχει χαρακτηριστεί από τον Robert Capa ως «Βίβλος για φωτογράφους». Εκδόθηκε το 1952 από τον Tériade και τον αμερικανικό εκδοτικό οίκο Simon & Schuster κι αποτελεί, όπως όλες οι εκδόσεις του Τεριάντ, μια αριστουργηματική, έντυπη αναπαραγωγή των φωτογραφιών του Cartier – Bresson, σε αρμονική συνεργασία με το θεωρητικό κείμενο του προλόγου, ένα φιλοσοφικό – στοχαστικό κείμενο 4.500 λέξεων.

Στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, παρουσιάζονται 76 από τις συνολικά 126 φωτογραφίες, που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα, μαζί με πολλά αρχειακά τεκμήρια, ενώ μεταφέρουν τον επισκέπτη στις κρίσιμες δεκαετίες της ζωής του Cartier – Bresson, 1932-1952. Μέσα από τις περιπλανήσεις του σε χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Μεξικό, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία, η Κίνα, η Ινδονησία και η Βιρμανία, αποκαλύπτεται ένας άνθρωπος που βασανιζόταν ανάμεσα σε μια προσωπική ερμηνεία του εσωτερικού κόσμου του και σε μια πιο παρατηρητική προσέγγιση του εξωτερικού κόσμου.

«Η φωτογραφική μηχανή μου είναι προέκταση του ματιού μου ή ακόμη για μένα η Leica είναι ένα σκίτσο, ένας καναπές ψυχαναλυτή, ένα εργαλείο, όπλο, ένα μεγάλο ζεστό φιλί, ένας ηλεκτρομαγνήτης, μια μνήμη, ο καθρέφτης της μνήμης», έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Στην ενότητα «Ελλάδα», περιλαμβάνονται, για πρώτη φορά, οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Cartier – Bresson στην χώρα μας, κατά τη διάρκεια των τριών ταξιδιών που πραγματοποίησε το 1937, το 1953 και το 1961. Οι φωτογραφίες – οι περισσότερες από τις οποίες είναι αδημοσίευτες – ταξιδεύουν τον επισκέπτη σε διαφορετικές περιοχές κι αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, ενώ συνοδεύονται από πλούσιο και ανέκδοτο αρχειακό υλικό. Το πρώτο ταξίδι πραγματοποιήθηκε, λίγο μετά τον γάμο του με την πρώτη σύζυγό του, την χορεύτρια Ratna Mohini, το 1937. Επισκέφθηκαν την Αθήνα, το Γαλαξίδι, τους Δελφούς, τις Μυκήνες, τις Σπέτσες και την Ύδρα, ενώ υπάρχουν και λήψεις από τα Μέγαρα.

Το δεύτερο το πραγματοποίησε το 1953. Το ταξίδι αυτό διήρκεσε τρεις εβδομάδες και είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί περιοχές, όπως η Κόρινθος, το Λουτράκι, οι Μυκήνες, το Ναύπλιο, η Επίδαυρος, η Σπάρτη, το Γύθειο, η Πάτρα, η Τρίπολη, η Αρεόπολη, αλλά και η Αράχωβα, το Γαλαξίδι, η Ελευσίνα.

Στην Αθήνα, «ξεναγήθηκε» από τον Γιάννη Τσαρούχη, με τον οποίον τον έφερε σε επαφή ο Γάλλος εκδότης και συλλέκτης έργων τέχνης Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ. Έτσι είχε την ευκαιρία δει και να αποτυπώσει ξεχωριστές εικόνες και πρόσωπα, όπως ο Ελύτης ή ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας, αλλά και στέκια του ρεμπέτικου.

Στο τρίτο του ταξίδι, το 1961, ως απεσταλμένος των περιοδικών Vogue και Holiday, το πρόγραμμά του ήταν οργανωμένο σε συνεργασία με τον ΕΟΤ δίνοντάς του την ευκαιρία να επισκεφθεί, μεταξύ άλλων, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τις Κυκλάδες.

Ένα κορίτσι που τρέχει στα στενά της Σίφνου, στον παραδοσιακό οικισμό του Αρτεμώνα το 1961 και δύο μαυροντυμένες γυναίκες που περνούν κάτω από το μπαλκόνι της οδού Αγίων Ασωμάτων 45, με τις Καρυάτιδες, είναι από τις πιο γνωστές και χαρακτηριστικές φωτογραφίες του.

Στη έκθεση, παρουσιάζονται αδημοσίευτα έργα από την Ελλάδα, τα οποία εντοπίστηκαν, μετά από έρευνα της επιμελήτριας Μαρίας Κουτσομάλλη – Moreau στο ίδρυμα Cartier – Bresson, στο Παρίσι. Πρόκειται για ήδη τυπωμένες φωτογραφίες, καθώς ο ίδιος είχε θέσει ως απαράβατο όρο να μην τυπωθεί κανένα αρνητικό, που δεν είχε εγκρίνει ο ίδιος, ούτε καν από φωτογραφίες που έχουν ήδη δημοσιευθεί.

Οι εκθέσεις τελούν υπό την αιγίδα του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού και συνοδεύονται από αναλυτικό κατάλογο με κείμενα των τριών επιμελητών, του διευθυντή του Ιδρύματος Henri Cartier – Bresson Clément Chéroux, της υπεύθυνης Συλλογών του Ιδρύματος Henri Cartier – Bresson Aude Raimbault και της υπεύθυνης Συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή Μαρίας Κουτσομάλλη-Moreau.

Ξεναγήσεις για το κοινό στην έκθεση του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν θα πραγματοποιούνται καθόλη τη διάρκεια του αφιερώματος, ενώ για την έκθεση της Μαρτίν Φρανκ από 1 έως και 31 Αυγούστου.

Πληροφορίες

Μουσείο Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή
Ερατοσθένους 13, Παγκράτι, τηλ. 210 72 52 895
Έκθεση: Henri Cartier – Bresson
Διάρκεια: 3 Ιουλίου ως 27 Οκτωβρίου
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος: Οδός Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Χώρα Άνδρου
Έκθεση: Martine Franck
Διάρκεια: 3 Ιουλίου ως 27 Οκτωβρίου