Ο Νοέμβρης του 1973 χαράχτηκε βαθιά στη συλλογική μνήμη του ελληνικού λαού ως μια στιγμή γενναίας αντίστασης και διεκδίκησης της ελευθερίας. Οι φοιτητές, οι εργάτες και οι απλοί πολίτες που κατέκλυσαν το Πολυτεχνείο δεν αρκέστηκαν στη σιωπή που επέβαλε η δικτατορία· ύψωσαν τη φωνή τους και γέμισαν τους δρόμους με συνθήματα που έγιναν σύμβολα αγώνα. Λόγια γραμμένα σε τοίχους, φωνές που ενώθηκαν σε ένα κοινό παλμό, εξέφρασαν την οργή, την ελπίδα και την αποφασιστικότητα ενός λαού που απαιτούσε δημοκρατία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Τα συνθήματα αυτά δεν είναι απλώς λέξεις· είναι η ζωντανή μαρτυρία ενός ξεσηκωμού που άλλαξε την ιστορία.
Τα συνθήματα που αντήχησαν δυνατά από τον λαό στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβρη του 1973, λόγια που έγιναν κραυγές ψυχής και αποτυπώθηκαν ως ζωγραφιές στους τοίχους, ήταν πολλά και φορτισμένα με πάθος. Φωνές που δήλωναν την αντίσταση: «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Έξω οι Αμερικάνοι», «Έξω από το ΝΑΤΟ». Στιγμές οργής και αγανάκτησης: «Λαέ πεινάς γιατί δεν πολεμάς», «Λαέ πολέμα, σου πίνουνε το αίμα», «Κάτω ο Παπαδόπουλος», «Κάτω η Χούντα», «Η Χούντα στο απόσπασμα». Φωνές που κατήγγειλαν τη βία: «ΕΣΑ–ΕΣΕΣ – Βασανιστές». Ο χρόνος της καταπίεσης μετριόταν: «Έξι χρόνια αρκετά, δεν θα γίνουνε εφτά».
Η ατμόσφαιρα ήταν έτοιμη να εκραγεί: «Απόψε θα γίνει Ταϊλάνδη». Το κάλεσμα γινόταν επιτακτικό: «Λαέ, λαέ ή τώρα ή ποτέ». Ο θυμός ξεχείλιζε: «Θάνατος στον τύραννο», «Θάνατος στον φασισμό». Η ανάγκη για αγώνα ήταν διαρκής: «Λαέ ξεκίνα, πεθαίνεις από την πείνα», «Λαέ σπάσε τις αλυσίδες». Ακούγονταν ακόμη και λόγια καταγγελίας απέναντι στην υποκρισία: «Ουαί! Γραμματείς, Φαρισαίοι, Υποκριταί».
Οι φοιτητές ύψωναν το δικό τους ιδιαίτερο μήνυμα: «Οι φοιτητές δεν βολεύονται, βουλεύονται». Η ελπίδα για μια καθαρή μέρα δεν έλειπε: «Απόψε θα κάνει ξαστεριά». Η ενότητα του λαού εκφραζόταν με δύναμη: «Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος». Και η απόλυτη πηγή νομιμότητας αναδεικνυόταν: «Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος Λαός».
Και στο τέλος, το σύνθημα που έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής, τρεις λέξεις που ένωσαν μια γενιά: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία».
Σήμερα, δεκαετίες μετά, τα συνθήματα του Πολυτεχνείου συνεχίζουν να αντηχούν ως διαχρονικά μηνύματα αντίστασης και ελευθερίας. Υπενθυμίζουν ότι η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη, αλλά κατακτάται με αγώνα, συμμετοχή και αφοσίωση στις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Οι φωνές εκείνων των νέων παραμένουν επίκαιρες, όχι μόνο ως μνήμη ενός ιστορικού γεγονότος, αλλά ως κάλεσμα για ενεργή στάση απέναντι στην αδικία και την καταπίεση. Το Πολυτεχνείο ζει, γιατί ζει μέσα σε κάθε ελεύθερη φωνή, σε κάθε διεκδίκηση, σε κάθε κοινωνικό αγώνα για ένα καλύτερο αύριο.
*Φωτογραφίες: Αρχείο Αριστοτέλη Σαρρηκώστα
