Οι ιστορίες επαναλαμβάνονται με τρομακτική συχνότητα. Ο τηλεοπτικός παρουσιαστής κάποιας ηλικίας που περιφέρεται γυμνός, φορώντας μόνο μια κάλτσα στα γεννητικά του όργανα, ή που αρπάζει το κεφάλι μιας γονατισμένης βοηθού παραγωγής, ενώ εκείνη καθαρίζει το παντελόνι του, και σπρώχνει τη λεκάνη του προς το πρόσωπό της. Ο αθλητικός σχολιαστής που απολύεται λόγω ανάρμοστης συμπεριφοράς. Ο ραδιοφωνικός παραγωγός που κατηγορείται για σεξουαλική επίθεση.
Όλοι καταλαβαίνουμε πως στη ρίζα βρίσκεται η ανισορροπία εξουσίας. Το «ταλέντο» λατρεύεται, η δύναμη ανεβαίνει στο κεφάλι του άνδρα, τον κάνει να νιώθει ανίκητος, να πιστεύει ότι έχει ασυλία. Ξέρει ότι οι εργοδότες του δεν μπορούν να τον χάσουν.
Αλλά ας σκεφτούμε λίγο διαφορετικά. Η Fiona Bruce είναι μια αναντικατάστατη τηλεοπτική σταρ. Η Mishal Husain είναι εξαιρετική ραδιοφωνική δημοσιογράφος. Η Mel Giedroyc είναι αγαπημένη παρουσιάστρια. Μπορείτε να φανταστείτε τη Bruce να γδύνεται μπροστά στο συνεργείο της, με μόνο φούντες να καλύπτουν το στήθος της; Ή τη Husain να κάνει σεξουαλικά σχόλια στους ερευνητές της; Ή τη Giedroyc, την εποχή του Bake Off, να σπρώχνει τη λεκάνη της σε έναν νεαρό που σκουπίζει τη ζύμη από το παντελόνι της;
Και αυτές κατέχουν θέσεις εξουσίας. Το ταλέντο τους εκτιμάται, αλλά η δύναμη δεν τις διαφθείρει. Δεν νιώθουν ανίκητες ούτε συμπεριφέρονται με ασυλία. Πριν καιρό, η Giedroyc παρουσίαζε μια φιλανθρωπική εκδήλωση και ήταν υπόδειγμα ευγένειας και ταπεινότητας, ευχαριστώντας τους συνεργάτες τόσο μπροστά όσο και πίσω από τη σκηνή.
Η βαθύτερη ρίζα: έμφυλη ανισότητα
Όταν αντιστρέφουμε το παράδειγμα, οι δικαιολογίες καταρρέουν. Μένει μόνο μία εξήγηση: η ανισορροπία εξουσίας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Όσο κι αν νομίζουμε ότι έχουμε προχωρήσει προς την ισότητα των φύλων, οι άνδρες εξακολουθούν να νιώθουν πολύ πιο συχνά δικαιούχοι και ανώτεροι. Οι χειρότεροι από αυτούς θα ενεργήσουν ανάλογα – μερικές φορές βλάπτοντας και άλλους άνδρες.
Δεν αφορά σε όλους τους άνδρες φυσικά. Πολλοί είναι ταπεινοί, σεβαστικοί και αξιαγάπητοι ως συνάδελφοι, φίλοι ή σύντροφοι. Αυτοί όμως είναι όσοι έχουν αμφισβητήσει συνειδητά τις κοινωνικές δυνάμεις που προσδίδουν εξουσία στους άνδρες εις βάρος εξίσου ικανών γυναικών.
Αυτές οι δυνάμεις εμφανίζονται από πολύ μικρή ηλικία. Από τα τρία κιόλας χρόνια, τα αγόρια διακόπτουν πιο συχνά τα κορίτσια της ηλικίας τους παρά άλλα αγόρια. Μέχρι τα έξι, τόσο αγόρια όσο και κορίτσια πιστεύουν ότι τα αγόρια είναι πιο πιθανό να είναι «πολύ έξυπνα», παρότι γνωρίζουν ότι τα κορίτσια ήδη αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο.
Πώς διαμορφώνεται η αίσθηση ανωτερότητας
Μια από τις πιο αποθαρρυντικές μελέτες για το βιβλίο μου “The Authority Gap”, ζήτησε από Βρετανούς γονείς να εκτιμήσουν τον δείκτη νοημοσύνης των παιδιών τους. Κατά μέσο όρο έβαλαν τα αγόρια στο 115 και τα κορίτσια μόλις στο 107, παρότι τα κορίτσια συνήθως αναπτύσσονται νωρίτερα, έχουν μεγαλύτερο λεξιλόγιο και υπερέχουν ακαδημαϊκά σε όλα τα επίπεδα.
Έτσι, τα αγόρια μεγαλώνουν απορροφώντας υποσυνείδητα την εσφαλμένη πεποίθηση πως είναι εξυπνότερα από τα κορίτσια – και το ίδιο συμβαίνει και στα ίδια τα κορίτσια. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν ότι όταν οι ίδιοι ερευνητές ζήτησαν από ενήλικες άνδρες και γυναίκες να εκτιμήσουν τον δικό τους δείκτη νοημοσύνης, οι άνδρες δήλωσαν κατά μέσο όρο 110, ενώ οι γυναίκες μόλις 105. Κι όμως, η κατανομή του IQ είναι πανομοιότυπη μεταξύ των φύλων.
Αυτό το αίσθημα ανωτερότητας ενισχύεται στο σχολείο. Η καθηγήτρια Allyson Julé μελέτησε τις αλληλεπιδράσεις στην τάξη και βρήκε ότι οι εκπαιδευτικοί επαναλαμβάνουν τα σχόλια των αγοριών εννέα φορές περισσότερο ως αναγνώριση της συμβολής τους απ’ ό,τι των κοριτσιών, απευθύνουν περισσότερες ερωτήσεις στα αγόρια και επαινούν περισσότερο τις απαντήσεις τους.
Αυτοπεποίθηση ή υπερβολική σιγουριά;
Ως αποτέλεσμα, τα αγόρια ανταμείβονται επειδή μιλούν και τα κορίτσια επειδή είναι ήσυχα και φρόνιμα – οδηγώντας πολλά κορίτσια να χάσουν τη φωνή, την αυτοπεποίθηση και τις φιλοδοξίες τους στην ενηλικίωση.
Η υπερβολική αυτοπεποίθηση είναι επίσης πιο συχνή στους άνδρες. Μια μελέτη με τίτλο “Bullshitters: Who are they and what do we know about their lives?” εξέτασε 40.000 δεκαπεντάχρονους σε εννέα χώρες: κλήθηκαν να αξιολογήσουν τις γνώσεις τους σε 16 μαθηματικές έννοιες – τρεις εκ των οποίων ήταν ψεύτικες (“subjunctive scaling”, “declarative fraction”, “proper number”). Σε όλες τις χώρες, τα αγόρια ήταν πολύ πιο πιθανό να ισχυριστούν πως γνώριζαν τις ψεύτικες έννοιες – και μάλιστα πίστευαν πραγματικά ότι ήταν καλύτερα στα μαθηματικά απ’ όσο ήταν στην πραγματικότητα.
Οι συνέπειες στην καριέρα και την κοινωνία
Φυσικά, η σεξουαλική παρενόχληση έχει πολλές αιτίες. Όμως αυτό το τοξικό μίγμα υπερβολικής αυτοπεποίθησης, αίσθησης δικαιώματος κι ανωτερότητας αντικατοπτρίζεται στις καταγγελίες κατά του Gregg Wallace, κάποιες από τις οποίες τώρα ερευνώνται από την παραγωγή του.
Σε πιο ήπιες μορφές, αυτό το φαινόμενο βρίσκεται πίσω από τη σχετική υστέρηση των γυναικών στην επαγγελματική εξέλιξη έναντι των ανδρών. Ακόμη κι όταν ξεκινούν στον πρώτο βαθμό διοίκησης, αμερικανική έρευνα δείχνει ότι προάγονται μόλις 81 γυναίκες για κάθε 100 άνδρες, παρότι οι γυναίκες εισέρχονται στην αγορά εργασίας με καλύτερα προσόντα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολείου και του πανεπιστημίου, οι ικανότητες των κοριτσιών αξιολογούνται αντικειμενικά μέσω ανώνυμων εξετάσεων – όπου υπερέχουν έναντι των αγοριών. Όμως όταν μπαίνουν στον εργασιακό χώρο, αρχίζουν να εισχωρούν οι προκαταλήψεις.
Επειδή όλοι τείνουμε να συγχέουμε την αυτοπεποίθηση με την ικανότητα, συχνά προτιμάμε να προσλαμβάνουμε ή να προάγουμε τον υπερβολικά σίγουρο άνδρα που διαφημίζει τον εαυτό του ως λαμπρότερο από μια λιγότερο σίγουρη αλλά σαφώς πιο ικανή γυναίκα.
Το χάσμα εξουσίας παραμένει
Αν δεν αναγνωρίσουμε αυτή την προκατάληψη και δεν λάβουμε μέτρα για τη διόρθωσή της, δεν θα κλείσουμε ποτέ το χάσμα εξουσίας που συγκρατεί τις γυναίκες πίσω ενώ προωθεί τους άνδρες μπροστά. Επιτέλους, αρχίζουμε να απαλλασσόμαστε από τους χειρότερους τύπους σαν τον Wallace – όμως παραμένουν πάρα πολλοί «καυχώμενοι» στη θέση τους που θα έπρεπε να αντικατασταθούν από τις Mishal Husain και Fiona Bruce αυτού του κόσμου.
*Η Mary Ann Sieghart είναι επισκέπτρια καθηγήτρια στο Global Institute of Women’s Leadership του King’s College London και συγγραφέας του βιβλίου The Authority Gap: Why Women Are Still Taken Less Seriously Than Men, and What We Can Do About It.
Πηγή: The Guardian
