Το πρωινό της 6ης Αυγούστου 1945, η ζωή κυλούσε κανονικά στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας. Στην οικονομική συνοικία της πόλης, τραπεζικοί υπάλληλοι ετοιμάζονταν για τη μέρα και πελάτες περίμεναν στη σειρά για να καταθέσουν χρήματα ή να ζητήσουν δάνειο.

Στις 8:15 π.μ., κάποιος βρισκόταν – καθιστός ή όρθιος – στα σκαλιά της Τράπεζας Sumitomo, όταν το αεροσκάφος Enola Gay της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ πέρασε από πάνω και άφησε να πέσει μια ατομική βόμβα που εξερράγη σε ύψος 580 μέτρων πάνω από την πόλη.

Η έκρηξη προκάλεσε ένα ωστικό κύμα έντονης θερμότητας, φωτός και ακτινοβολίας που κάλυψε τη Χιροσίμα σε κλάσμα δευτερολέπτου, αφήνοντας πίσω της ολοκληρωτική καταστροφή. Η επίσημη φωτογραφία του Αμερικανικού Στρατού δείχνει την πόλη ισοπεδωμένη μετά τη βόμβα, με πάνω από 80.000 θύματα ακαριαία και χιλιάδες ακόμη να υποκύπτουν τις επόμενες ημέρες και μήνες.

Το άτομο στα σκαλιά πιθανότατα σκοτώθηκε αμέσως, καθώς η θερμοκρασία στο κέντρο της έκρηξης ξεπέρασε τους 3.800 βαθμούς Κελσίου — αρκετή για να αφανίσει κάθε ζωντανό ον στη στιγμή. Ωστόσο, ένα σκοτεινό αποτύπωμα του σώματός του έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένο στην πέτρα.

Αυτή η σκιά δεν ήταν μοναδική: η τρομερή ένταση της έκρηξης δημιούργησε τις λεγόμενες «πυρηνικές σκιές» σε διάφορα σημεία κάτω από το επίκεντρο, σαν να πάγωσε ο χρόνος στην πόλη. Ογδόντα χρόνια μετά, οι σκιές αυτές παραμένουν ένα ανατριχιαστικό μνημείο μνήμης για μια από τις πιο καθοριστικές ημέρες στην ανθρώπινη ιστορία.

Πώς δημιουργήθηκαν οι πυρηνικές σκιές στη Χιροσίμα

Η ατομική βόμβα βάρους 10.000 λιβρών, που εξερράγη πάνω από τη Χιροσίμα, απελευθέρωσε ενέργεια ίση με περίπου 15.000 τόνους TNT. Αυτή η ενέργεια εκδηλώθηκε ως φως, θερμότητα, ακτινοβολία και πίεση μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Σύμφωνα με την επίσημη Έκθεση Στρατηγικών Βομβαρδισμών των ΗΠΑ, η θερμότητα εξαπλώθηκε με ταχύτητα 300.000 χλμ/ώρα και όλα τελείωσαν τόσο γρήγορα όσο ξεκίνησαν. Ό,τι βρισκόταν εντός ακτίνας περίπου 2,9 χιλιομέτρων υπέστη εγκαύματα ή καταστράφηκε, ενώ οι υπεριώδεις ακτίνες αποχρωμάτισαν επιφάνειες όπως πέτρα και σκυρόδεμα.

Έτσι προέκυψαν οι πυρηνικές σκιές: δεν πρόκειται για υπολείμματα ανθρώπων ή αντικειμένων, αλλά για φωτογραφικά «αρνητικά» που χαράχθηκαν σε σημεία που προστατεύτηκαν στιγμιαία από τη φονική θερμότητα και το φως.

Η Τράπεζα Sumitomo, μόλις 260 μέτρα από το επίκεντρο, ήταν ένα από τα περίπου 70.000 κτίρια που υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν ολοσχερώς. Όπως εξηγεί ο επιμελητής του Μουσείου Ειρήνης της Χιροσίμα, Ariyuki Fukushima, τα εξωτερικά τσιμεντένια τοιχώματα έμειναν όρθια, αλλά το εσωτερικό κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά.

Τα γρανιτένια σκαλιά διατήρησαν το σχήμα τους, όμως η έντονη θερμότητα τα αποχρωμάτισε. Το άτομο που βρισκόταν εκεί κατά την έκρηξη προστάτεψε ένα τμήμα τους από τις ακτίνες, δημιουργώντας τη χαρακτηριστική σκιά. Αντίστοιχα αποτυπώματα άφησαν καρφιά, σκάλες και άλλα αντικείμενα στους δρόμους και τα κτίρια της πόλης.

Τι αποκαλύπτουν οι πυρηνικές σκιές της Χιροσίμα

Οι περισσότερες πυρηνικές σκιές απεικονίζουν άψυχα αντικείμενα, όμως κάποιες πιστεύεται πως αντιστοιχούν σε ανθρώπους που χάθηκαν εκείνη τη στιγμή. Για παράδειγμα, στη γέφυρα Yorozuyo, 910 μέτρα από το επίκεντρο, διακρίνονταν αποτυπώματα ανθρώπων που ίσως πήγαιναν στη δουλειά ή στο σχολείο — αν και σήμερα η γέφυρα έχει ανακατασκευαστεί και τα σημάδια αυτά δεν σώζονται πλέον.

«Σχεδόν όλοι όσοι βρίσκονταν εντός ενός χιλιομέτρου σκοτώθηκαν», σημειώνει ο καθηγητής ιστορίας Robert Jacobs, του Ινστιτούτου Ειρήνης Χιροσίμα και του Πανεπιστημίου Πόλης Χιροσίμα.

Η σκιά μιας λαβής σε δεξαμενή αερίου ακόμη και δύο χιλιόμετρα μακριά άφησε ανεξίτηλο σημάδι. Η γωνία των σκιών επέτρεψε στους επιστήμονες που έφτασαν στη Χιροσίμα μετά την παράδοση της Ιαπωνίας να εντοπίσουν με ακρίβεια το επίκεντρο της έκρηξης.

Ανάμεσα στα θύματα ήταν και εργαζόμενοι μέσα στην Τράπεζα Sumitomo. Σύμφωνα με τον Fukushima, μόνο «τρεις άνθρωποι είναι γνωστό πως διέφυγαν», αν και «ένας εξ αυτών πέθανε λίγες μέρες αργότερα».

Η κληρονομιά των πυρηνικών σκιών

Παρόλο που οι ιστορίες των θυμάτων στο επίκεντρο θα μείνουν για πάντα άγνωστες, οι σκιές τους διατηρούνται ως μάρτυρες του παρελθόντος. Το 1971, τα σκαλιά της Τράπεζας Sumitomo δωρήθηκαν στο Mουσείο Ειρήνης Χιροσίμα, όπου η χαρακτηριστική σκιά παραμένει συγκλονιστικό σύμβολο όσων συνέβησαν πριν από 80 χρόνια — θεωρείται μάλιστα ένα από τα ελάχιστα διασωθέντα αποτυπώματα ανθρώπου.

Οι περισσότερες πυρηνικές σκιές έχουν χαθεί λόγω των δεκαετιών ανοικοδόμησης μετά τον βομβαρδισμό. Ωστόσο, όπως τονίζει ο Jacobs, οι σκιές μάς θυμίζουν «τη φθαρτότητα του ανθρώπου και του πολιτισμού».

«Αν ένας άνθρωπος μπορεί να μετατραπεί σε σκιά από ένα όπλο», προσθέτει χαρακτηριστικά, «τότε αυτό είναι ένα βαθύ υπαρξιακό μήνυμα — εσύ κι όλος σου ο κόσμος μπορεί να εξαφανιστεί μέσα σε μια στιγμή». Οι πυρηνικές σκιές παραμένουν επίσης θλιβερή υπενθύμιση των φρικαλεοτήτων που βίωσαν οι κάτοικοι εκείνη τη μέρα στη Χιροσίμα.

Η λευκή σκιά ενός άνδρα διατηρείται ακόμη στην επιφάνεια μιας γέφυρας στη Χιροσίμα. Καθώς η πόλη ξαναχτίστηκε μετά τον βομβαρδισμό, πολλές από τις πυρηνικές σκιές στα κτίρια και τα πεζοδρόμια χάθηκαν — με φωτεινή εξαίρεση τα σκαλιά της Τράπεζας Sumitomo που φυλάσσονται στο Μουσείο Ειρήνης.

Ο φωτογράφος Yoshito Matsushige, περπατώντας στα ερείπια λίγα λεπτά μετά την έκρηξη, συνάντησε παιδιά που είχαν μόλις εκκενώσει το σχολείο τους. Θυμάται πως «ήταν καλυμμένα με φουσκάλες μεγάλες σαν μπάλες στην πλάτη, το πρόσωπο, τους ώμους και τα χέρια». Οι φουσκάλες άρχισαν να σκάνε κι η επιδερμίδα τους κρεμόταν σαν κουρέλια.

Οι εικόνες ήταν τόσο φρικτές που ο Matsushige δεν άντεξε να τραβήξει φωτογραφίες. Όταν τελικά κατάφερε να τραβήξει μία λήψη – κι έπειτα άλλη μία – συνειδητοποίησε πως «ο φακός είχε θολώσει απ’ τα δάκρυά μου».

Πηγή: National Geographic