Στο βιβλίο της, η Daisy Dunn αφηγείται την ιστορία του αρχαίου κόσμου μέσα από τα μάτια των γυναικών, ανατρέποντας τα μισογυνικά στερεότυπα που κυριαρχούσαν τότε. Σύμφωνα με τον Σημωνίδη τον Αμοργινό, ποιητή του 7ου αιώνα π.Χ., υπήρχαν δέκα βασικοί τύποι γυναικών: γυναίκες σαν γουρούνια, αλεπούδες, γαϊδούρες, σκύλες, γυναίκες-θύελλες, γήινες και άπληστες, κλεφτρόνια-κουνάβια, τεμπέλες-φοράδες, άσχημες-μαϊμούδες και – μοναδική εξαίρεση – οι εργατικές μέλισσες.
Ανάμεσα σε αυτές τις κατηγορίες, που αποτυπώνουν έντονα τον μισογυνισμό της εποχής, οι λεγόμενες «γαϊδούρες» με έντονη σεξουαλική διάθεση παραμένουν οι πιο μυστηριώδεις. Οι ιστορικές μαρτυρίες από τον αρχαίο κόσμο δείχνουν ότι η ζωή των γυναικών ήταν περιορισμένη. Στην αρχαία Ελλάδα, οι γυναίκες κυκλοφορούσαν καλυμμένες με πέπλο, ενώ στη Ρώμη είχαν «κηδεμόνες», συνήθως τον πατέρα ή τον σύζυγο, που επέβλεπαν τις κινήσεις και την περιουσία τους.
Γυναικείες φωνές για τη σεξουαλικότητα
Ήταν η εικόνα της «άτακτης» γυναίκας απλώς αντρική φαντασίωση; Ή μήπως οι γυναίκες ενδιαφέρονταν περισσότερο για το σεξ απ’ όσο πιστεύουμε; Η Dunn, ερευνώντας το βιβλίο της “The Missing Thread”, διαπίστωσε πως πρέπει να ψάξουμε πολύ για να ανακαλύψουμε τι πραγματικά σκέφτονταν οι ίδιες οι γυναίκες για το σεξ.
Οι περισσότερες σωζόμενες πηγές γράφτηκαν από άντρες που συνήθως υπερβάλλουν – είτε παρουσιάζοντας τις γυναίκες ως υπέρμετρα αγνές είτε ως υπερβολικά παθιασμένες. Αν παίρναμε αυτές τις περιγραφές κατά γράμμα, θα πιστεύαμε πως όλες οι αρχαίες γυναίκες ήταν είτε αγνές είτε «σεξομανείς». Ευτυχώς όμως υπάρχουν μαρτυρίες που αποκαλύπτουν μια βαθύτερη κατανόηση της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Την ίδια περίοδο, με τον Σημωνίδη συναντάμε τη Σαπφώ, ποιήτρια από τη Λέσβο του 7ου αιώνα π.Χ., η οποία περιγράφει τα έντονα σωματικά της συναισθήματα όταν βλέπει μια γυναίκα να συνομιλεί με έναν άνδρα: τρεμάμενη καρδιά, κομμένη ανάσα, φωτιά στις φλέβες και παγωμένος ιδρώτας. Σε άλλο ποίημά της, μιλά για το πώς στόλιζε μια γυναίκα με λουλούδια και νοσταλγεί τις στιγμές που «ξεδίψαγε την επιθυμία της» στο μαλακό κρεβάτι.
Τα ποιήματα της Σαπφούς είναι σήμερα αποσπασματικά, αλλά οι ειδικοί εντόπισαν αναφορές σε «ολίσβους» (dildos), που χρησιμοποιούνταν τόσο σε τελετές γονιμότητας όσο και για ευχαρίστηση στην Ελλάδα. Αντίστοιχα στη Ρώμη, φαλλικά αντικείμενα είχαν προστατευτική δύναμη. Δεν θα είχε νόημα οι γυναίκες να αποφεύγουν σύμβολα που θεωρούνταν τυχερά.
Η ερωτική τέχνη και η καθημερινότητα
Οι αρχαίες γυναίκες όχι μόνο δεν απέστρεφαν το βλέμμα από την ερωτική τέχνη, αλλά κάποιες θάβονταν μαζί της. Οι Ετρούσκοι, πριν την άνοδο της Ρώμης, διακοσμούσαν τάφους με ερωτικές σκηνές αντρών και γυναικών. Σε έναν τάφο του 8ου αιώνα π.Χ., βρέθηκε θυμιατήρι με άντρες και γυναίκες να αγγίζουν ο ένας τα γεννητικά όργανα του άλλου.
Η επίσκεψη σε ένα αρχαίο πορνείο, όπως αυτά της Πομπηίας, αποκαλύπτει πόσο δημόσιο ήταν το σεξ: τα δωμάτια ήταν γεμάτα γκράφιτι από πελάτες που σχολίαζαν τις επιδόσεις συγκεκριμένων γυναικών. Τα ιστορικά κείμενα περιγράφουν τις δυσκολίες των εργαζόμενων στον χώρο αυτό – χαρακτηριστικό παράδειγμα ο λόγος «Κατά Νεαίρας» του Απολλόδωρου (4ος αιώνας π.Χ.), που δείχνει πόσο επισφαλής ήταν η ζωή τους.
Γυναικείοι ύμνοι και συμβουλές για το σεξ
Σπάνια διασώζονται λόγια των ίδιων των γυναικών αυτού του κόσμου – κι όμως προκαλούν έκπληξη. Η ποιήτρια Nossis, που έζησε στη Νότια Ιταλία τον 3ο αιώνα π.Χ., εξυμνεί ένα άγαλμα της Αφροδίτης που χρηματοδοτήθηκε από μια εταίρα, την Πολυάρχη.
Στην κωμωδία «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, η πρωταγωνίστρια περιγράφει πώς βιώνουν οι γυναίκες τον πόλεμο: αποκλεισμένες από τη συνέλευση και συχνά χήρες ή ανύπαντρες, χάνουν κάθε ευκαιρία να παντρευτούν – αντίθετα με τους άντρες που μπορούν να επιστρέψουν και να νυμφευθούν αργότερα.
Ήταν συνηθισμένο στις ανώτερες τάξεις ο γάμος να κανονίζεται εκ των προτέρων και η πρώτη εμπειρία μιας γυναίκας με το σεξ να είναι τόσο αποπροσανατολιστική όσο την περιγράφει η μυθική Προκνή στο χαμένο έργο «Τηρεύς» του Σοφοκλή: «Αμέσως μόλις μας ενώσει μια νύχτα, πρέπει να επαινέσουμε αυτό που μας συνέβη».
Κάποιες φορές, οι γυναίκες κατέγραφαν τέτοιους στοχασμούς σε πάπυρο. Σε επιστολή προς τη φίλη της Ευρυδίκη, η φιλόσοφος Θεανώ, μέλος του κύκλου του Πυθαγόρα (και πιθανώς σύζυγός του), συμβουλεύει: όταν μια γυναίκα μπαίνει στο κρεβάτι του συζύγου της πρέπει να αφήνει στην άκρη τη ντροπή μαζί με τα ρούχα της – και να τα ξαναφορέσει όταν σηκωθεί.
Η λογοτεχνία ως καθρέφτης επιθυμίας
Η αυθεντικότητα της επιστολής αμφισβητείται, αλλά το περιεχόμενο θυμίζει όσα λένε ακόμα μεταξύ τους πολλές σύγχρονες γυναίκες. Υποστηρίζεται επίσης ότι η ποιήτρια Ελεφαντίς, γνωστή στους Ρωμαίους συγγραφείς Μαρτιάλη και Σουητώνιο, είχε γράψει μικρά εγχειρίδια με συμβουλές για το σεξ – έργα που δυστυχώς δεν σώζονται.
Όταν λόγια γυναικών διασώζονται μέσα από γραπτά αντρών, συνήθως εκφράζουν τον έρωτα παρά το ίδιο το σεξ – κάτι που τις διαχωρίζει από άνδρες, όπως ο Μαρτιάλης ή ο Κατουλλός. Η Λεσβία λέει στον Κατουλλό πως «όσα λέει μια κυρία στον εραστή της / πρέπει να γράφονται στον άνεμο και στο τρεχούμενο νερό». Η φράση θυμίζει έντονα το γνωστό μας pillow talk.
Η Sulpicia, μία από τις ελάχιστες Ρωμαίες ποιήτριες των οποίων σώζονται στίχοι, εκφράζει τη λύπη της που βρίσκεται στην εξοχή μακριά από τον αγαπημένο της Κήρινθο στα γενέθλιά της – αλλά και τη χαρά όταν τελικά επιστρέφει στη Ρώμη.
Οι γυναίκες αυτές δεν χρειάζονταν ωμές περιγραφές για να δείξουν τι πραγματικά σκέφτονται για το σεξ. Μπορεί οι άντρες να κυριαρχούν στις πηγές, αλλά οι ίδιες απέδειξαν ότι μπορούσαν να είναι εξίσου παθιασμένες πίσω από κλειστές κουρτίνες.
“The Missing Thread: A New History of the Ancient World Through the Women Who Shaped It” της Daisy Dunn
Πηγή: BBC
