Ύστερα από περισσότερες από δύο δεκαετίες αναμονής και αρκετές δυσκολίες, το Grand Egyptian Museum – γνωστό και ως GEM – άνοιξε επίσημα τις πύλες του στο Κάιρο την 1η Νοεμβρίου. Οι αίθουσες του μουσείου φιλοξενούν ανεκτίμητα εκθέματα, όπως το κολοσσιαίο άγαλμα του Ραμσή Β’, τις βασιλικές βάρκες του Χέοπα και 5.000 θησαυρούς από τον τάφο του Τουταγχαμών, που για πρώτη φορά θα παρουσιαστούν μαζί από την ανακάλυψή τους.
Ωστόσο, πολλά άλλα αιγυπτιακά ευρήματα μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας απουσιάζουν εμφανώς από το GEM. Είτε αφαιρέθηκαν από ξένους στρατούς, είτε διακινήθηκαν παράνομα, είτε μεταφέρθηκαν μέσω του συστήματος partage, πλήθος αρχαιοτήτων κατέληξαν σε μουσεία πρώην αποικιακών δυνάμεων ανά τον κόσμο. Παρουσιάζουμε επτά ανεκτίμητα αιγυπτιακά αντικείμενα που δεν θα βρείτε στο Grand Egyptian Museum – και τους λόγους για τους οποίους πολλοί ζητούν την επιστροφή τους στην Αίγυπτο.
Η Στήλη της Ροζέτας: Το κλειδί των ιερογλυφικών
Πού βρίσκεται: British Museum, Λονδίνο
Όταν οι στρατιώτες του Ναπολέοντα εντόπισαν τη Στήλη της Ροζέτας το 1799, συνειδητοποίησαν πως είχαν στα χέρια τους το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών. Η επιγραφή της, σε τρεις γλώσσες – αρχαία ελληνικά, ιερογλυφικά και δημοτική – επέτρεψε στους επιστήμονες να κατανοήσουν τη γραφή των Αιγυπτίων.
Παρότι το περιεχόμενο της στήλης (μια δημόσια ευχαριστία προς τον βασιλιά για μείωση φόρων) δεν ήταν ιδιαίτερα συναρπαστικό, η σημασία της ήταν τεράστια. Η Στήλη της Ροζέτας, που θεωρείται η σημαντικότερη ανακάλυψη στην αιγυπτιολογία, μεταφέρθηκε τελικά στη Βρετανία. Από το 1802, εκτίθεται στο British Museum, παρά τις συνεχείς προσπάθειες της Αιγύπτου για την επιστροφή της.
Οβελίσκος του Λούξορ: Μοναχικός στη γαλλική πρωτεύουσα
Πού βρίσκεται: Place de la Concorde, Παρίσι
Όπως και οι οβελίσκοι της Κλεοπάτρας στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, ο οβελίσκος του Λούξορ στο Παρίσι αποτελεί το ένα από ένα ζεύγος. Ο ναός του Λούξορ στις όχθες του Νείλου διατηρεί μόνο τον “μοναχικό” πλέον οβελίσκο. Ο δεύτερος μεταφέρθηκε στη Γαλλία ως δώρο του Μωχάμεντ Άλι Πασά το 1829.
Η μεταφορά του ήταν τόσο δύσκολη και δαπανηρή που οι Γάλλοι τελικά πήραν μόνο τον έναν. Σε αντάλλαγμα προσέφεραν στην Αίγυπτο το περίφημο ρολόι της ακρόπολης του Καΐρου – που όμως έμεινε χαλασμένο για 175 χρόνια.
Dendera Zodiac: Ο ουράνιος χάρτης στο Λούβρο
Πού βρίσκεται: Louvre, Παρίσι
Για δύο χιλιετίες, οι ιερείς θαύμαζαν τον Zodiac του Dendera, έναν από τους αρχαιότερους ουράνιους χάρτες στον κόσμο, στην οροφή του Ναού της Αθώρ. Το έργο αφιερώθηκε στον Όσιρι και ίσως παραγγέλθηκε από την Κλεοπάτρα γύρω στο 50 π.Χ., συνδυάζοντας στοιχεία ελληνικής και αιγυπτιακής σκέψης.
Το 1821 οι Γάλλοι αφαίρεσαν το ανάγλυφο είτε με άδεια των αρχών είτε μέσω λαθραίας επιχείρησης με δυναμίτη. Τα κομμάτια μεταφέρθηκαν στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ’, που πλήρωσε υπέρογκο ποσό για τη μεταφορά. Έκτοτε βρίσκεται στο Louvre, ενώ ο ναός φιλοξενεί πλέον αντίγραφο.
Σαρκοφάγος του Σέτι Α’: Από τη Θήβα στα υπόγεια του Λονδίνου
Πού βρίσκεται: Museum Sir John Soane’s, Λονδίνο
Στο υπόγειο ενός λονδρέζικου μουσείου βρίσκεται η σαρκοφάγος του φαραώ Σέτι Α’, που πέθανε το 1279 π.Χ.. Ο Ιταλός ανασκαφέας Τζιοβάνι Μπελτσόνι τη μετέφερε στη Βρετανία το 1817 ελπίζοντας να την αγοράσει το British Museum – όμως αυτή κατέληξε στον συλλέκτη Τζον Σόαν.
Η σαρκοφάγος είναι φτιαγμένη από ημιδιαφανές αλάβαστρο και διακοσμημένη με μπλε χρώματα που φωσφορίζουν όταν φωτίζεται εσωτερικά, δημιουργώντας εντυπωσιακή ατμόσφαιρα.
Bust of Nefertiti: Το αριστούργημα που διχάζει Βερολίνο-Κάιρο
Πού βρίσκεται: Neues Museum, Βερολίνο
Το bust της Νεφερτίτης, ένα από τα διασημότερα έργα τέχνης παγκοσμίως, ανακαλύφθηκε το 1912 από τον αρχαιολόγο Λούντβιχ Μπόρχαρντ στις ανασκαφές της Άκετατεν. Ο Μπόρχαρντ υποβάθμισε σκόπιμα τη σημασία του εκθέματος ώστε να μεταφερθεί νόμιμα στη Γερμανία.
Το γλυπτό ύψους 46 εκατοστών με χαρακτηριστική μπλε τιάρα εκτίθεται σήμερα σε ξεχωριστή αίθουσα στο Neues Museum προσελκύοντας μισό εκατομμύριο επισκέπτες ετησίως. Οι αιγυπτιακές προσπάθειες επαναπατρισμού ξεκίνησαν ήδη από το 1929 αλλά δεν καρποφόρησαν ποτέ.
Tarkhan dress: Το παλαιότερο υφαντό ένδυμα στον κόσμο
Πού βρίσκεται: Petrie Museum of Egyptian Archaeology, Λονδίνο
Το φόρεμα Tarkhan βρέθηκε το 1913 σε νεκρόπολη νότια του Καΐρου και για δεκαετίες θεωρούνταν απλό πανί έως ότου χρονολογήθηκε στα 5.000 χρόνια. Πρόκειται για το αρχαιότερο υφαντό ένδυμα παγκοσμίως.
Παρά τα χρόνια του διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση με λεπτές πιέτες λινού υφάσματος. Οι λεκέδες στις μασχάλες μαρτυρούν ότι φορέθηκε στην καθημερινότητα απλών ανθρώπων της εποχής. Το φόρεμα εκτίθεται στο Petrie Museum – ιδρυτής του οποίου ήταν ο Φλίντερς Πίτρι που καθιέρωσε το σύστημα partage (διαμοιρασμού) των ευρημάτων ανάμεσα σε ξένους ανασκαφείς και την Αίγυπτο έως το 1983.
Bust of Ankh-haf: Ρεαλισμός από τη δυναστεία των πυραμίδων στη Βοστώνη
Πού βρίσκεται: Museum of Fine Arts, Βοστώνη
Ο Άνκ-χαφ ήταν πρίγκιπας και πρωθυπουργός κατά την Δ’ δυναστεία, υπεύθυνος για τα έργα της Μεγάλης Πυραμίδας και της Σφίγγας. Η προτομή του βρέθηκε στις ανασκαφές του Χάρβαρντ το 1925 , ως τμήμα μιας τεράστιας αποστολής στην Αίγυπτο και δόθηκε νόμιμα στον αρχαιολόγο Τζορτζ Ράισνερ χάρη στο σύστημα partage.
Η προτομή διαφέρει λόγω εξαιρετικού ρεαλισμού – εμφανίζει ακόμη και φαλάκρα ή σακούλες κάτω από τα μάτια – κάτι σπάνιο για τα πορτρέτα υψηλών αξιωματούχων εκείνης της εποχής. Αν και αποκτήθηκε επίσημα ως “δώρο καλής θέλησης”, η υπόθεση συνοδεύεται από παρασκηνιακές πολιτικές συμφωνίες μεταξύ ΗΠΑ και Αιγύπτου.
Πηγή: National Geographic
