Είμαι έξαλλος. Οι οδηγίες μου ήταν απόλυτα σαφείς: εισβάλετε στο Λούβρο, κατευθυνθείτε προς τη πτέρυγα Denon και φέρτε μου τα έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Αντί γι’ αυτό, τι έκαναν; Έφεραν μπιχλιμπίδια! Σταθείτε εκεί, πάνω από την καταπακτή. Λίγο πιο δεξιά.
Θα ήταν ωραίο να φανταστούμε ότι κάποιος ιδιόρρυθμος συλλέκτης τέχνης τιμωρεί τους ληστές του Λούβρου για το απαίσιο γούστο τους. Αναμφίβολα, η ασφάλεια γύρω από τη Μόνα Λίζα έχει ενισχυθεί μετά την τελευταία κλοπή της το 1911, όμως τα υπόλοιπα έργα του Λεονάρντο απλώς κρέμονται στους τοίχους όπως όλα τα άλλα. Υπάρχει τόση ομορφιά, τόσες ήσυχες αίθουσες σε αυτό το τεράστιο πρώην παλάτι: οι ληστές θα μπορούσαν να είχαν φύγει με μια νεκρή φύση του Σαρντέν, έναν πίνακα του Ροζιέ βαν ντερ Βάιντεν, ή ένα αρχαίο μεσοποταμιακό ειδώλιο.
Φυσικά, χαίρομαι που δεν το έκαναν. Η πρώτη μου αντίδραση όταν έμαθα για τη διάρρηξη το πρωί της Κυριακής ήταν ανακούφιση. Το Λούβρο είναι ένας θησαυρός τέχνης, όμως οι ληστές, με καλά οργανωμένο σχέδιο, χρησιμοποίησαν μια τηλεσκοπική σκάλα πάνω σε φορτηγό για να εισέλθουν στη Galerie d’Apollon και να αρπάξουν διάφορα παλιά βασιλικά κοσμήματα. Παρά τους δραματικούς τίτλους περί «ανεκτίμητων γαλλικών κοσμημάτων του στέμματος», αυτό δεν μοιάζει καθόλου με την κλοπή των βρετανικών κοσμημάτων του στέμματος που συμβολίζουν το ακόμα μοναρχικό κράτος της Αγγλίας. Η Γαλλία δεν έχει βασιλείς εδώ και πολύ καιρό, οπότε πρόκειται για άγνωστα κειμήλια.
Τα βασιλικά κοσμήματα που εκλάπησαν
Μεταξύ των κλοπιμαίων βρίσκονται ένα κολιέ και σκουλαρίκια που ανήκαν στη Μαρία-Αμελί, σύζυγο του μονάρχη του 19ου αιώνα Λουδοβίκου-Φιλίππου, η οποία ήταν τεχνικά η τελευταία βασίλισσα της Γαλλίας. Μετά το τέλος της βασιλείας του στην επανάσταση του 1848, εξορίστηκαν στη Βρετανία και εκείνη πέθανε στο Σάρεϊ το 1866. Έπειτα την εξουσία κατέλαβε ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης, ανιψιός του αρχικού Ναπολέοντα. Οι ληστές άρπαξαν επίσης μια τιάρα και μια καρφίτσα που ανήκαν στη σύζυγό του, την αυτοκράτειρα Ευγενία, η οποία πέθανε στη Μαδρίτη το 1920, πενήντα χρόνια μετά την εκθρόνιση του συζύγου της.
Όλα αυτά σας μπέρδεψαν; Πρόκειται για εκείνο το είδος γαλλικής συνταγματικής ιστορίας που μου προκαλούσε πονοκέφαλο ως μαθητή. Ακόμα και το σμαραγδένιο κολιέ και τα σκουλαρίκια που σχετίζονται με τον αυθεντικό, πιο συναρπαστικό Ναπολέοντα ανήκαν στη δεύτερη σύζυγό του, τη Μαρία Λουίζα, όχι στην περίφημη Ιωσηφίνα. Υποψιάζομαι ότι ο Γάλλος υπουργός Εσωτερικών δυσκολεύτηκε να συγκρατήσει το χαμόγελό του όταν υποστήριξε πως αυτά τα αντικείμενα έχουν «ανεκτίμητη πολιτιστική αξία».
Η πραγματική αξία: πολύτιμα υλικά και όχι τέχνη
Όχι, αυτή η υπόθεση δεν αφορά στην ιστορία – πόσω μάλλον την τέχνη. Αφορά ζαφείρια, σμαράγδια και διαμάντια, καθώς και τον χρυσό και το ασήμι στα οποία είναι δεμένα. Δεν χρειάζεται να είσαι ντετέκτιβ τέχνης για να καταλάβεις πως οι ληστές που αγνόησαν όλους τους πολιτιστικούς θησαυρούς του Λούβρου ενδιαφέρονται ψυχρά μόνο για τα πολύτιμα υλικά.
Πρόκειται άραγε για μια νέα μορφή «κλοπής τέχνης» που δεν έχει σχέση με την ίδια την τέχνη; Όταν έκλεψαν τη χρυσή τουαλέτα του Maurizio Cattelan από το Μπλένχαϊμ Παλάς το 2019, δεν τους ενδιέφερε η τέχνη (και ποιον ενδιαφέρει πραγματικά;), αλλά ο χρυσός που πούλησαν σε λίγες μέρες. Η λεκάνη κυριολεκτικά λιώθηκε στην αγορά πολύτιμων μετάλλων. Φοβάμαι πως τα κοσμήματα του Λούβρου θα διαλυθούν και θα πουληθούν ως ανώνυμα πετράδια και μέταλλα – εκτός αν οι δράστες εντοπιστούν εγκαίρως.
Αυτό είναι πολύ πιο πρακτικό από την προσπάθεια πώλησης ενός πασίγνωστου αριστουργήματος. Η «κλασική» κλοπή έργων τέχνης είναι παράλογη και στην πράξη αποτυγχάνει. Όταν έκλεψαν τη «Kραυγή» από το Μουσείο Μουνκ στο Όσλο, οι ληστές δεν ήξεραν τι να κάνουν με αυτήν. Όπως μου είπε η αστυνομία του Όσλο, ο πίνακας καταστράφηκε σοβαρά επειδή τον έκρυβαν σε ένα βρεγμένο βαν πριν ανακτηθεί.
Η τέχνη γίνεται όλο και πιο δύσκολος στόχος
Πώς μπορεί κανείς να κρατήσει ένα τέτοιο εικονικό έργο για πολύ; Η κλοπή της «Γέννησης» του Καραβάτζιο από τη μαφία του Παλέρμο πιθανότατα οδήγησε στην καταστροφή αυτού του σπουδαίου έργου σε άχρηστα κομμάτια καμβά και χρώματος. Αντίθετα, τα πολύτιμα πετράδια και μέταλλα παραμένουν πάντα πολύτιμα.
Ίσως οι ληστές να μην σκοπεύουν άμεσα να διαλύσουν τα πάντα. Μερικά από τα βασιλικά κοσμήματα που εκλάπησαν από το Πράσινο Θησαυροφυλάκιο στο κάστρο της Δρέσδης το 2019 βρέθηκαν στο Βερολίνο το 2022. Ωστόσο, η διάρρηξη στη Δρέσδη – μια πόλη με αριστουργήματα όπως η «Σιστίνα Μαντόνα» του Ραφαήλ – ενισχύει την άποψη ότι οι ληστές στοχεύουν πλέον σε πολύτιμους λίθους και μέταλλα αντί για διάσημους πίνακες.
Η φήμη προστατεύει πλέον τα αριστουργήματα
Iσως αυτή η τάση να είναι καλό νέο για όσους φυλάνε τα μεγάλα έργα τέχνης παγκοσμίως. Το Λούβρο θα επανεξετάσει τα μέτρα ασφαλείας του, όμως ίσως η πραγματική ασφάλεια των αριστουργημάτων βρίσκεται στην αυξανόμενη φήμη τους – σήμερα ακόμα και οι λιγότερο γνωστοί πίνακες μπορούν να εντοπιστούν διαδικτυακά μέσα σε δευτερόλεπτα.
Όταν το πορτρέτο του Δούκα του Ουέλινγκτον από τον Γκόγια εκλάπη από τη National Gallery το 1961, ο σκηνογράφος των ταινιών Τζέιμς Μποντ Κεν Άνταμ είχε βάλει ευφυώς τον πίνακα στον τοίχο της φωλιάς του Dr No – υπαινισσόμενος ότι μόνο ένας σούπερ κακός τύπου Spectre θα διέπραττε κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα όμως εμπλέκονταν ένας συνταξιούχος οδηγός λεωφορείου κι ο γιος του – μια ιστορία με τη δική της περίεργη γοητεία. Όμως κάθε ρομαντισμός ή διάθεση συμπάθειας για τις κλοπές τέχνης ανήκει πια στο παρελθόν. Η ωμή ληστεία στο Λούβρο δείχνει πως κάθε ενδιαφέρον της παρανομίας για την τέχνη έχει αντικατασταθεί από ψυχρό υπολογισμό και απληστία. Η τέχνη είναι εύθραυστη – αλλά τα διαμάντια διαρκούν για πάντα.
Πηγή: The Guardian
