Ο κόσμος όπως τον αντιλαμβάνονται οι γάτες διαφέρει σημαντικά από εκείνον που ζούμε εμείς. Για να «περπατήσουμε» στα πατουσάκια μιας γάτας, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε πώς βιώνει το περιβάλλον της. Αν και οι γάτες χρησιμοποιούν τις ίδιες βασικές αισθήσεις με τους ανθρώπους — όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση και αφή — η επεξεργασία των ερεθισμάτων είναι εντελώς διαφορετική. Η γνώση αυτή μας βοηθά να συνυπάρχουμε αρμονικότερα με τους τριχωτούς μας φίλους, ειδικά με αφορμή τη Happy Mew Year for Cats Day.
Όραση
Όπως και οι άνθρωποι, οι γάτες βασίζονται στην όραση για να εξερευνήσουν τον κόσμο και να κυνηγήσουν. Ωστόσο, οι διαφορές στη δομή των ματιών σημαίνουν πως η εικόνα που λαμβάνουν είναι εντελώς διαφορετική. Οι γάτες χρειάζονται κάποιο φως για να εφορμήσουν, παρότι η ικανότητά τους να κινούνται στο σκοτάδι συχνά θυμίζει νυχτερινή όραση.
Η εξέλιξη εκατομμυρίων ετών έχει κάνει πολλές γάτες πιο δραστήριες κατά το σούρουπο και την αυγή. Το φως περνά από τον κερατοειδή χιτώνα — τη στρογγυλή, διαφανή επιφάνεια του ματιού — ο οποίος εστιάζει το φως στον αμφιβληστροειδή. Ο κερατοειδής της γάτας είναι μεγάλος και θολωτός, επιτρέποντας τη συλλογή περισσότερων φωτονίων — μια προσαρμογή για ζωή σε χαμηλό φωτισμό. Οι κόρες των ματιών είναι κάθετες και μπορούν να διασταλούν έως και 300 φορές, όταν στους ανθρώπους η διαστολή φτάνει μόνο τις 15 φορές.
Στο πίσω μέρος του ματιού υπάρχει το tapetum lucidum, ένα στρώμα που αντανακλά το φως πίσω στον αμφιβληστροειδή, βοηθώντας τη γάτα να βλέπει στο σκοτάδι και δημιουργώντας εκείνη τη χαρακτηριστική λάμψη στα μάτια όταν πέφτει φως πάνω τους. Η περιφερειακή όραση των γατών είναι επίσης καλύτερη από τη δική μας.
Ωστόσο, άλλες πτυχές της όρασης δεν είναι τόσο οξείες. Επειδή διαθέτουν λιγότερα κωνία — τα φωτοϋποδοχέα που αντιλαμβάνονται τα χρώματα — οι γάτες βλέπουν τον κόσμο λιγότερο ζωντανό και με περιορισμένες αποχρώσεις σε σχέση με εμάς. Η ευκρίνειά τους επίσης υστερεί· ό,τι μια γάτα διακρίνει από απόσταση 6 μέτρων, ένας άνθρωπος το βλέπει καθαρά από 30 μέτρα.
Παρά αυτά τα μειονεκτήματα, δεν επηρεάζονται στην καθημερινότητά τους, καθώς ανταποκρίνονται περισσότερο στην κίνηση παρά στις λεπτομέρειες ή στα χρώματα.
Η ακοή της γάτας: Δορυφορικά αυτιά με υπερευαισθησία
Τα τριγωνικά αυτιά της γάτας λειτουργούν σαν μικρές δορυφορικές κεραίες. Τα πτερύγια (pinnae) μπορούν να περιστρέφονται ανεξάρτητα προς κάθε κατεύθυνση για να εντοπίσουν την πηγή ενός ήχου. Η περιστροφή αυτή φτάνει τις 180 μοίρες, επιτρέποντας στον εντοπισμό ήχου μέσα σε λίγα εκατοστά, σε μόλις έξι εκατοστά του δευτερολέπτου — ταχύτερα κι από το ανοιγοκλείσιμο του ματιού — ακόμη κι αν ο ήχος προέρχεται από απόσταση τριών ποδιών.
Οι γάτες ξεχωρίζουν ακόμη και ελάχιστες διαφορές στους ήχους, έως ένα δέκατο του τόνου. Η υπερηχητική ακοή τους ξεπερνά τόσο τους ανθρώπους όσο και τα σκυλιά. Το 2015, ερευνητές από δύο αμερικανικά πανεπιστήμια δοκίμασαν μουσική ειδικά σχεδιασμένη για γάτες, με ήχους που μιμούνταν γουργουρητό και τον παλμό του θηλασμού. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι γάτες προτίμησαν τα “τραγούδια για γάτες” σε σχέση με τη μουσική για ανθρώπους.
Όσφρηση: Το ισχυρότερο εργαλείο της γάτας
Η όσφρηση είναι πλήρως ανεπτυγμένη μόλις γεννηθεί η γάτα. Το νεογέννητο χρησιμοποιεί άμεσα τη μύτη του για να βρει τη θηλή της μητέρας του και να πιει το πρώτο πολύτιμο γάλα.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η όσφρηση μιας γάτας είναι περίπου 14 φορές ισχυρότερη από του ανθρώπου. Ο οσφρητικός επιθήλιος της οικιακής γάτας έχει έκταση πέντε έως δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνον ενός ανθρώπου, διαθέτοντας έως 200 εκατομμύρια υποδοχείς, έναντι μόλις πέντε εκατομμυρίων στους ανθρώπους.
Επιπλέον, διαθέτουν το όργανο του Jacobson (ή βομερονασικό όργανο), πάνω από το στόμα τους. Όταν μυρίζουν κάτι ενδιαφέρον, ανοίγουν λίγο το στόμα και σηκώνουν τα χείλη (αντίδραση Flehmen), ώστε τα μόρια της οσμής να φτάσουν στο συγκεκριμένο όργανο και να ενισχυθεί η ανίχνευση των μυρωδιών.
Αφή: Τα μουστάκια ως αισθητήρια όργανα
Τα μουστάκια (vibrissae) μιας γάτας, πέραν του ότι τις βρίσκουμε χαριτωμένες, αποτελούν βασικό εργαλείο επιβίωσης. Είναι πιο μακριές και παχιές από τις υπόλοιπες τρίχες και κάθε μουστάκα έχει θύλακα γεμάτο νεύρα και αιμοφόρα αγγεία — σχεδόν τόσο ευαίσθητη όσο η άκρη των ανθρώπινων δακτύλων.
Τα μουστάκια βοηθούν στη «χαρτογράφηση» του χώρου γύρω από τη γάτα, αντισταθμίζοντας την περιορισμένη κοντινή της όραση. Εντοπίζουν μεταβολές στον αέρα που μπορεί να υποδηλώνουν παρουσία θηράματος ή εμπόδια στο περιβάλλον.
Με αυτή τη βαθύτερη κατανόηση του πώς οι γάτες αντιλαμβάνονται τον κόσμο μας, ίσως η συμπεριφορά τους αποκτήσει λίγο περισσότερο νόημα στα μάτια μας.
Πηγή: National Geographic
